Ciąża to okres przygotowań na przyjście maluszka na świat. Przyszła mama powinna dbać o zdrowie swoje i rozwijającego się w niej dziecka. Jakie składniki odżywcze są szczególnie ważne?

Dieta czy suplementacja?

Dieta kobiety w ciąży powinna być dobrze zbilansowana. Dzięki temu dostarcza sobie składniki do prawidłowego funkcjonowania, a dziecku – do wzrostu i rozwoju. Dlatego w czasie ciąży warto przeanalizować swoje nawyki żywieniowe, zamiast sięgać w pierwszej kolejności po wielowitaminowe suplementy diety.[^[1]] Jednak nie zawsze jesteśmy w stanie zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na kluczowe w ciąży składniki. Przyjrzyjmy się aktualnym rekomendacjom dotyczącym suplementacji u kobiet ciężarnych.

Kwas foliowy

Kwas foliowy, inaczej witamina B9, to niezbędny składnik odżywczy, szczególnie dla kobiet planujących i będących w ciąży. Odpowiada za syntezę DNA i RNA, ale także bierze udział w wytwarzaniu i różnicowaniu elementów krwi oraz funkcjonowaniu układu nerwowego.[^[2]]

Dlaczego kwas foliowy jest tak ważny w ciąży?

Przyjmowanie zalecanych dawek kwasu foliowego w ciąży, zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej u dziecka. Dzięki odpowiedniej diecie lub suplementacji witaminy B9 przez mamę, układ nerwowy dziecka może się prawidłowo rozwijać.[2]

Źródła kwasu foliowego

Naturalnie kwas foliowy występuje w :

• jajach,
• mleku,
• drożdżach,
• grochu i fasoli,
• warzywach liściastych, jak: szpinak, sałata.[2]

Jaka dawka kwasu foliowego?

Rekomendowana dawka kwasu foliowego zależy od trymestru ciąży. W I trymestrze zaleca się przyjmowanie 0,4-0,8 mg kwasu foliowego dziennie. Po 12 tygodniu ciąży dawka ta wynosi między 0,6 a 0,8 mg na dzień. Taką też dawkę poleca się stosować w okresie karmienia piersią. Zapotrzebowanie na kwas foliowy może być większe, gdy np. w poprzedniej ciąży rozwinęła się wada cewy nerwowej.[1]

Suplementację kwasem foliowym zaleca się, jak wcześniej wspomniano, już na etapie planowania ciąży. Najlepiej, aby wszystkie kobiety zdolne do zajścia w ciążę dbały o spożywanie 0,4 mg/dobę kwasu foliowego.[1,2]

Witamina D w ciąży

Ciężko zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na witaminę D posiłkami. Co prawda znajdziemy ją w żółtkach jaj, żółtych serach, czy też rybach (np. łososiu), ale nie są to wystarczające ilości. Głównie witaminę D czerpiemy dzięki jej syntezie w skórze pod wpływem słońca. Niestety w związku z klimatem, w jaki żyjemy, często zdarzają się niedobory tej witaminy.

Najoptymalniej jest dostosować dawkę do stężenia witaminy D w surowicy. W tym celu konieczne jest jej oznaczenie. Jeżeli badanie nie jest możliwe, sugeruje się przyjmowanie 2000 j.m./dobę przez cały okres ciąży i laktacji. Zalecenie to obejmuje kobiety bez obciążeń wskazujących na znaczny niedobór witaminy D oraz o prawidłowym BMI.[1,^[3]]

Rola witaminy D w ciąży

Witamina D korzystnie wpływa na zdrowie mamy, na przykład wspierając pracę układu odpornościowego. Wspomaga ona także wchłanianie wapnia i prawidłowy rozwój układu kostnego dziecka.[1,^[4]]

DHA w ciąży – zalecenia

DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy, to wielonienasycony kwas tłuszczowy. Znaczne ilości DHA znajdziemy m.in. w rybach lub algach. Kupując ryby, warto jednak zwrócić uwagę na ich jakość oraz gatunek. Niektóre z nich mogą zawierać duże ilości szkodliwych substancji, takich jak rtęć, co jest szczególnie groźne dla maluszków będących w brzuchu mamy. Największe stężenie rtęci znajduje się  np. w tuńczykach.

Wiele preparatów dla kobiet w ciąży ma w swoim składzie właśnie DHA. Zalecana suplementacja to co najmniej 200 mg DHA dziennie u każdej kobiety w ciąży, a w grupie osób zagrożonych przedwczesnym porodem – 1000 mg/dobę.[1]

Rola DHA

DHA obniża ryzyko przedwczesnego porodu. Ponadto jest niezbędny do prawidłowego rozwoju mózgu i siatkówki płodu.[4]

Zapotrzebowanie na jod w czasie ciąży

Jego zapotrzebowanie w czasie ciąży wzrasta, nie tylko ze względu na zapotrzebowanie płodu, ale także zwiększoną jego utratę przez nerki. Jod bierze udział w regulacji pracy tarczycy, co jest kluczowe dla kobiety ciężarnej i jej rozwijającego się dziecka, ale także z perspektywy planowania powiększenia rodziny.[1]

Znaczenie jodu dla rozwijającego się dziecka

Niedobór tego pierwiastka może doprowadzić do:

• zwiększonego ryzyka poronień lub przedwczesnych porodów,
• uszkodzeń układu nerwowego, w tym wrodzonego niedorozwoju umysłowego,
• niedosłuchu lub głuchoty u noworodków.[1]

Rekomendacje suplementacji jodu w ciąży

Zaleca się przyjmowanie jodu przez wszystkie kobiety w ciąży w dawce 150-200 mcg/dobę. U przyszłych mam z chorobami tarczycy, suplementacja jodu powinna być prowadzona pod kontrolą stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał tarczycowych.[1]

Źródła jodu

Duże zawartości jodu znajdziemy w rybach morskich, np. dorszu, makreli, flądrze, ale także algach.[4]

Suplementacja żelaza w ciąży

Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie „Czy suplementować w ciąży żelazo?”. Z całą pewnością, to potrzebny składnik, dlatego należy dbać o jego należyty udział w diecie. Żelazo znajduje się w szpinaku, soczewicy, dyni oraz mięsie. Warto zwracać uwagę na rodzaj żelaza (hemowe lub niehemowe), jakie znajduje się w pokarmach. Hemowe, lepiej przyswajalne, znajdziemy w mięsie, natomiast niehemowe – m.in. w produktach roślinnych.

Na początku ciąży warto oznaczyć, jaki ma się „magazyn” żelaza. Odpowiednie badania zleci lekarz. Na tej podstawie ustali on także, czy jest konieczna suplementacja żelaza oraz w jakiej dawce.[1]

Rola żelaza w ciąży

Żelazo jest niezbędne do rozwoju mózgu płodu i łożyska oraz do prawidłowego funkcjonowania  krwinek czerwonych matki.[4]

Podsumowanie

Prawidłowe odżywianie przyszłej mamy to kluczowy czynnik wpływający na rozwój płodu. W związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na niektóre składniki warto rozważyć ich suplementację. W sytuacji, gdy nie jesteśmy pewni, jaki preparat jest najlepszy dla danej kobiety w ciąży, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. 

Wykaz źródeł

^[1]           Zimmer M et al.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna. 2020; 5(4):170-181

^[2]           Goetzl LM et al.: Preconception and prenatal folic acid supplementation. UpToDate. 2023

^[3]           Płudowski P, et al.: Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients. 2023; 15(3):695

^[4]           Garner CD et al.: Nutrition in pregnancy: Dietary requirements and supplements. UpToDate. 2023

Odra to bardzo zaraźliwa choroba wieku dziecięcego. Charakterystyczna w jej przebiegu jest czerwona, plamista wysypka. Najskuteczniejszy sposób na uniknięcie zakażenia i mogących rozwinąć się powikłań, to szczepienia ochronne przeciwko odrze.

Przyczyny odry

Odrę wywołuje wirus przenoszący się przez kaszel, kichanie i bliski kontakt z zakażoną osobą. Infekcja rozpoczyna się w drogach oddechowych, a następnie rozprzestrzenia się na całe ciało. To jedna z najbardziej zaraźliwych chorób na świecie. Wirusem odry można się zarazić 4 dni przed wystąpieniem charakterystycznej wysypki u chorego i do około 4. dnia po jej pojawianiu się.[^[1]]

Jak wygląda odra? Objawy odry

Odra zwykle rozpoczyna się od objawów przypominających przeziębienie, po których kilka dni później pojawia się wysypka. Pierwsze symptomy odry obserwujemy około 10-14 dni po zakażeniu wirusem. Obejmują one:

• gorączkę,
• suchy kaszel,
• katar,
• ból gardła,
• zapalenie spojówek,
• małe białe plamki w jamie ustnej, na wewnętrznej stronie policzka, zwane plamami Koplika,
• czerwoną, plamistą wysypkę skórną.[^[2]]

Jak przebiega odra?

Infekcja odrą przebiega etapami i trwa około 2-3 tygodni. Przez pierwsze dni po zakażeniu nie odczuwa się żadnych symptomów nadchodzącej choroby. Po niecałych dwóch tygodniach pojawia się zwykle umiarkowana gorączka i pozostałe wcześniej wymienione objawy, które trwają 2-3 dni.

Po tym czasie na twarzy zaczynają powstawać małe czerwone plamki, czasem lekko wypukłe. Po kilku dniach wysypka zaczyna tworzyć plamy i rozprzestrzeniać się na ramiona, klatkę piersiową, plecy, a następnie uda i dalej do stóp. Po pojawianiu się czerwonej wysypki gorączka znacznie wzrasta, nawet do 40-41˚C. Warto dodać, że wysypka w przebiegu odry nie swędzi.

Po około tygodniu wysypka stopniowo zaczyna znikać, zaczynając od twarzy, aż do stóp. Skóra w miejscu jej występowania może się łuszczyć. Z biegiem czasu ustępują również inne objawy.[2]

Kiedy do lekarza?

Gdy doświadczamy pierwszych uporczywych objawów, warto udać się do lekarza, aby móc wdrożyć odpowiednie leczenie. Jako że odra to bardzo zaraźliwa choroba, podejrzewając ją u siebie bądź swojego dziecka należy ten fakt zgłosić telefonicznie już przy umawianiu się na wizytę lekarską. Ma to na celu zapobiegnięcie szerzeniu się zakażenia.

Powikłania odry

Odra jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci poniżej 5 roku życia oraz dla osób z zaburzeniami układu odporności. Najczęstsze powikłania, do jakich może doprowadzić, to:

• zapalenia ucha środkowego, mogące spowodować utratę słuchu,
• biegunka,
• zapalenie płuc,
• ostre zapalenie mózgu,
• zaburzenia wzroku, mogące spowodować ślepotę.[^[3]]

Odra – jak leczyć?

Nie istnieje żaden specyficzny lek przeciwko odrze. Leczymy ją, łagodząc pojawiające się objawy za pomocą środków przeciwgorączkowych, przeciwkaszlowych oraz pomagających w bólu gardła i katarze. W leczeniu odry nie stosujemy antybiotyków, chyba że rozwiną się powikłania bakteryjne.

Podanie witaminy A nie leczy odry, ale może być przydatne w przypadku dzieci z niedoborem tej witaminy. Konieczność jej podania ocenia lekarz.[2,^[4]]

Domowe sposoby na odrę

Chorując na odrę, można sobie pomóc także domowymi sposobami, takimi jak:

• odpoczynek,
• picie dużej ilości płynów, aby uniknąć odwodnienia,
• nawilżaniem powietrza,
• stosowaniem spray’ów nawilżających do nosa,
• unikanie oglądania telewizji przy podrażnionych oczach.[2,^[5]]

Jak zapobiec odrze?

Należy unikać kontaktu z zakażonymi osobami. Jako że odra rozprzestrzenia się głównie poprzez kichanie i kaszel, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, pamiętaj o:

• częstym myciu rąk ciepłą wodą z mydłem,
• używaniu chusteczek podczas kaszlu czy kichania, lub robienia tego w zgięcie łokcia,
• wyrzucaniu zużytych chusteczek od razu do kosza,
• niedzieleniu się kubkami, sztućcami i ręcznikami.[5]

Szczepionka przeciwko odrze

Najlepszy sposób na zapobiegnięcie zakażania odrą to szczepienia ochronne. Szczepionkę przeciwko odrze zwykle podajemy jako szczepionkę skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR). W Polsce jest ona obowiązkowa i bezpłatna. Zalecane są dwie dawki tej szczepionki. Podajemy je odpowiednio dzieciom w wieku:

•  12-15 miesięcy.
•  4-6 lat.

Podanie obu dawek zapewnia niemal stuprocentową skuteczność w ochronie przed zakażeniem wirusem odry. Szczepionka to bezpieczny sposób, chroniący nas przez całe życie. U niewielkiej liczby osób, które zachorowały mimo szczepienia, objawy były łagodniejsze niż u osób niezaszczepionych. Działanie niepożądane mogące pojawić się po podaniu szczepionki to ból ramienia w miejscu wkłucia oraz gorączka.[2]

Wykaz źródeł

^[1]           WHO: Measles. 2023 [dostęp 23.04.2023]

^[2]           MayoClinic: Measles .2022 [dostęp 23.04.2023]

^[3]           Augustynowicz E, Bogusz J: Szczepionka przeciw odrze. Szczepienia.pzh.gov.pl. 2023 [dostęp 23.04.2023]

^[4]           Bell S et al. Routine vitamin A supplementation for the prevention of blindness due to measles infection in children. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016, Issue 8. Art. No.: CD007719

^[5]           NHS: Measles. 2022 [dostęp 23.04.2023]

Ból i pieczenie podczas oddawania moczu to tylko kilka z objawów zapalenia pęcherza moczowego. Schorzenie to częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Warto wiedzieć, jak sobie skutecznie z nim poradzić.

Przyczyny zapalenia pęcherza moczowego

Około 75-95% przypadków zapalenia pęcherza moczowego powoduje bakteria Escherichia coli. Bytuje ona w naszym jelicie grubym. Uczestniczy tam w rozkładzie pokarmu oraz bierze udział w produkcji witaminy B i K. Jeśli jednak bakteria ta przedostanie się do innych narządów, może prowadzić do nieprzyjemnych objawów. Przeniesienie jej z okolic odbytu do cewki moczowej, która odprowadza mocz z pęcherza na zewnątrz ciała, zwiększa ryzyko zapalenia pęcherza moczowego.

Istnieją czynniki, które sprzyjają przeniesieniu bakterii, zaliczamy do nich m.in:

• aktywność seksualną,
• powstrzymywanie oddawania moczu,
• brak całkowitego opróżniania pęcherza podczas wizyty w toalecie,
• podcieranie pośladków od tyłu do przodu po skorzystaniu z toalety,
• używanie środków plemnikobójczych,
• wcześniejsza antybiotykoterapia.[^[1],^[2],3]

Przyczyną infekcji mogą być także inne bakterie czy też grzyby.

Dlaczego kobiety częściej zmagają się z zapaleniem pęcherza moczowego?

Powodem są różnice w budowie anatomicznej ciała. Kobiety posiadają krótszą cewkę moczową niż mężczyźni. Bakterie mają więc łatwiejszą trasę do pokonania na drodze do pęcherza moczowego. Gdy znajdą się już w pęcherzu – wywołują infekcję.

Jak rozpoznać zapalenie pęcherza moczowego – objawy

Stosunkowo łatwo rozpoznać zapalenie pęcherza moczowego. Objawy to m.in.:

• ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• potrzeba częstszego oddawania moczu,
• uczucie parcia na mocz,
• krew w moczu,
• oddawanie moczu w niewielkich ilościach, nawet po kilka kropel.

Dodatkowo może pojawić się np. gorączka, dreszcze i ból brzucha.[^[3]]

Kiedy do lekarza?

Warto skonsultować się z lekarzem, gdy infekcja pojawiła się u Ciebie pierwszy raz w życiu lub gdy nie mija przez około 2-3 dni po zastosowaniu środka przeciwbakteryjnego bez recepty. Szczególnie ważne, by jak najszybciej udać się do lekarza, jeśli jesteś w ciąży lub masz gorączkę, dreszcze i krew obecną w moczu. Może to sugerować poważniejszą infekcję.[1]

Jak leczymy zapalenie pęcherza?

Zapalenie pęcherza moczowego leczymy, przyjmując odpowiednie preparaty o działaniu przeciwbakteryjnym. Skutecznie hamują one trwającą infekcję, spowodowaną bakteriami.

Ważną kwestią jest również to, by pić dużo płynów podczas choroby. Zwiększa to częstość oddawania moczu, a więc bakterie są szybciej wydalane. Najlepiej pić wodę. Można także pić sok żurawinowy, jednak nie wykazuje on dodatkowej skuteczności w łagodzeniu objawów zapalenia pęcherza moczowego.[3]

Jak poprawnie stosować leki na zapalenie pęcherza moczowego?

Niezwykle ważne, by przestrzegać wszystkich zaleceń lekarza. Bardzo istotny jest czas, przez jaki mamy przyjmować lek. Zbyt wczesne odstawienie antybiotyku, może skutkować nawrotem zakażenia.

Warto wspomnieć tutaj także o zasadach stosowania furazydyny (furaginy). To lek przeciwbakteryjny dostępny bez recepty. W pierwszym dniu leczenia należy zażyć 100 mg 4 razy na dobę. W kolejnych dniach będzie to już 100 mg 3 razy na dobę. 100 mg to zwykle ilość zawarta w 2 tabletkach, ale w obrocie są również preparaty z taką zawartością w jednej tabletce. W razie wątpliwości zapytaj o to farmaceutę w swojej aptece.

Furaginę przyjmujemy podczas posiłków bogatych w białko, dzięki czemu lek lepiej zadziała. Przykład takiego pokarmu to twarożek czy mięso. Można także spotkać się z zaleceniami przyjmowania witaminy C w celu zakwaszenia moczu, co miałoby poprawić działanie furaginy. Jednak witamina C nie zakwasza moczu. Przyjmowanie jej nie pomoże więc w szybszym wyleczeniu zapalenia pęcherza moczowego. Ważne, by furaginę stosować przez 7-8 dni i nie kończyć zażywania, gdy tylko poczujemy się lepiej. Jeśli jednak objawy po tygodniu nie ustępują, lub co gorsza, nasilają się, należy bezzwłocznie udać się do lekarza, szczególnie jeśli jeszcze nie było wizyty.[^[4],^[5]]

Czy zapalenie pęcherza może nawracać?

Niestety, ale u niektórych kobiet może zdarzyć się ponowna infekcja. O nawracającym zapaleniu pęcherza moczowego mówimy, gdy mamy 2 lub więcej infekcji w ciągu 6 miesięcy albo 3 lub więcej infekcji w przeciągu roku. Zwiększona podatność na ponowne zapalenie pęcherza może wiązać się z aktywnością seksualną i stosowaniem środków plemnikobójczych. Czasem jednak większe ryzyko zachorowania wynika z czynników genetycznych.[3,^[6]]

Jak zapobiegać nawrotom zapalenia pęcherza moczowego?

By unikać nawracających zakażeń, warto pamiętać o profilaktyce i wprowadzić pewne nawyki do swojego życia. Zaliczamy do nich:

• spożywanie dużej ilości płynów, nawet 3-4 litry dziennie, by zwiększyć częstość oddawania moczu,
• oddawanie moczu, zanim czujemy parcie na mocz,
• oddawanie moczu po stosunku,
• unikanie dezodorantów intymnych i długich kąpieli z bąbelkami,
• zrezygnowanie ze środków plemnikobójczych i stosowanie innej metody antykoncepcji np. prezerwatyw,
• właściwy kierunek podcierania się w toalecie, to znaczy od przodu do tyłu.

Profilaktyczne zażywanie probiotyków doustnie lub dopochwowo nie ma udowodnionej skuteczności w zapobieganiu zapalenia pęcherza moczowego.  [3,6]

Wykaz źródeł                              

^[1]           NHS: Cystitis. 2022 [dostęp 20.03.2023]

^[2]           Gupta K.: Acute simple cystitis in females.  UpToDate. 2022 [dostęp 20.03.2023]

^[3]           Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych: Hryniewicz W., Holecki M. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków. 2015

^[4]           Charakterystyka Produktu Leczniczego Furaginum Hasco, 50 mg, tabletki. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 26375

^[5]           Baxman A. et al.: Effect of vitamin C suppelments on urinary oxylate and pH in calcium stone – forming patients. 2003

^[6]           Gupta K.: Recurrent simple cystitis in women. UpToDate. 2022 [dostęp 21.03.2023]

Każdy z nas czasami czuje się zmęczony. Co jednak, gdy stan ten towarzyszy nam dłużej, a dodatkowo nasza skóra jest sucha, przybieramy na wadze, a także odczuwamy smutek? Dobrze w takiej sytuacji udać się do lekarza i powiedzieć mu o tych objawach. Mogą one, lecz nie muszą, wskazywać na niedoczynność tarczycy.

Funkcje tarczycy

Tarczyca to mały gruczoł przypominający kształtem motyla i mieści się w okolicach szyi. Jej zadaniem jest produkcja hormonów regulujących metabolizm organizmu – trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Hormony tarczycowe wpływają także na układ rozrodczy, czy też wzrost organizmu.[[1],[2]]

Niedoczynność tarczycy to stan, w którym wymieniony gruczoł nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów, tym samym wpływając na funkcjonowanie całego organizmu.[1]

Jak objawia się niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy objawia się bardzo różnie. Zależy to m.in od wieku pacjenta oraz czasu trwania choroby i ciężkości niedoboru hormonów tarczycy. Wśród objawów wyróżnić można:

• zmęczenie,
• uczucie zimna,
• przyrost masy ciała,
• zaparcia,
• suchość skóry,
• bóle mięśni.

W przypadku kobiet mogą się pojawić także nieregularne miesiączki.[2]

Badania

Ponieważ, jak już wspomnieliśmy, objawy mogą świadczyć o szeregu różnych chorób, w pierwszej kolejności powinniśmy wybrać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Na podstawie zebranego wywiadu, zleci on badania, które pomogą zdiagnozować przyczynę problemów.

Jakie badania?

Przede wszystkim należy pamiętać, że samodzielne interpretowanie wyników badań bez wykształcenia w tym kierunku, jest złym pomysłem. Zakres prawidłowych wyników może się różnić w zależności od m.in. płci czy też laboratorium, w którym przeprowadzano pomiary.

Kluczowe parametry w diagnostyce chorób tarczycy to poziom:

• tyreotropiny (TSH),
• tyroksyny (T4),
• trijodotyroniny (T3),
• przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (antyTPO),
• przeciwciał skierowanych przeciwko tyreoglobulinie (antyTG).

Jeżeli lekarz uzna to za wskazane, może zlecić także badanie USG tarczycy. Dzięki niemu dowiadujemy się, jaki jest wymiar, kształt i objętość tarczycy.

Kto jest zagrożony?

Chociaż nie zaleca się wykonywania rutynowo badań tarczycy u zdrowych, bezobjawowych osób, powinniśmy znać objawy związane z niedoczynnością tarczycy, a także grupy szczególnie narażone na jej wystąpienie.

Zdecydowanie częściej (5-8 razy większe ryzyko zachorowania) choroba dotyka kobiet. Szczególnie wyczuleni powinni być m.in. pacjenci:

• po napromienianiu szyi lub narażeniu na inne czynniki (np. operację), które mogły uszkodzić tarczycę,
• z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób tarczycy (ktoś w rodzinie miał problemy z tarczycą),
• z innymi chorobami autoimmunologicznym (np. reumatoidalnym zapaleniem stawów),
• z zaburzeniami przysadki lub podwzgórza,
• przyjmujący niektóre leki, które potencjalnie mogłyby uszkadzać tarczycę, np. sterydy, amiodaron (lek stosowany w zaburzeniach rytmu serca).

Rutynowe oznaczenie TSH powinny wykonać kobiety planujące ciążę. Nieleczona niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronienia oraz negatywnie wpływa na rozwój płodu.[2]

Leczenie niedoczynności tarczycy

Nie jesteśmy w stanie zapobiec wystąpieniu niedoczynności tarczycy, ale możemy ją leczyć. Chorując na niedoczynność tarczycy, brakuje nam hormonów, które normalnie wytwarza ten organ, w tym tyroksyny. Aby więc wyrównać poziom T4, podaje się lewotyroksynę w postaci leku w tabletkach. Lekarz na podstawie wyników badań indywidualnie dobiera dawkę i określa schemat dawkowania.[2,[3]]

Leki zawierające lewotyroksynę przyjmuje się zazwyczaj rano na czczo (ok. pół godziny przed śniadaniem). Dzięki temu unikamy ryzyka, że jedzenie lub inne leki wejdą w interakcję, czyli będą sobie nawzajem przeszkadzać. Taka sytuacja może zmniejszyć  skuteczność terapii.[[4]]

Osoby, które z różnych przyczyn nie są w stanie przyjąć leku rano, po uzgodnieniu z lekarzem mogą wybrać schemat wieczorny. W takim wypadku lek należy brać regularnie w porze wieczornej minimum 3 godziny po ostatnim posiłku.[[5]]

Dla większości osób niedoczynność tarczycy to choroba przewlekła, co znaczy, że muszą oni przyjmować leki przez całe życie.[3]

Terapia skojarzona

Większość pacjentów odczuwa korzyści ze stosowania dopasowanej dawki samej lewotyroksyny. Na rynku farmaceutycznym dostępne są także preparaty zawierające skojarzenie lewotyroksyny z liotyroniną (odpowiednikiem T3). Jeżeli lekarz uzna, że preparat łączony będzie lepszą opcją, może zalecić leki zawierające taką kombinację.[[6]]

Czy mając niedoczynność tarczycy mogę zajść w ciążę?

Niedobór hormonów tarczycy może wpływać na regularność cyklów menstruacyjnych oraz wiązać się z brakiem owulacji. Nie oznacza to jednak, że kobiety chorujące na niedoczynność tarczycy nie mogą zajść w ciążę. W trakcie planowania dziecka warto udać się do lekarza, który zleci odpowiednie badania. Dzięki temu możemy się dowiedzieć, czy tarczyca funkcjonuje prawidło, a w przypadku niedoczynności wdrożyć działania mające na celu wyrównanie poziomu hormonów. Dzięki temu istnieje większa szansa zapłodnienia, a także mniejsze ryzyko komplikacji w trakcie ciąży.[[7]]

Wykaz źródeł

[1]           NHS: Underactive thyroid (hypothyroidism). 2021 [dostęp 20.02.2023]

[2]           Ross DS.: Diagnosis of and screening for hypothyroidism in nonpregnant adults. UpToDate. 2022

[3]           Ross DS.: Treatment of primary hypothyroidism in adults. UpToDate. 2022

[4]           ChPL: Euthyrox N 100, 100 mikrogramów, tabletki. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 10514

[5]           Rajput R, Chatterjee S, Rajput M. Can Levothyroxine Be Taken as Evening Dose? Comparative Evaluation of Morning versus Evening Dose of Levothyroxine in Treatment of Hypothyroidism. J Thyroid Res. 2011;2011:505239.

[6]           Madan R, Celi FS. Combination Therapy for Hypothyroidism: Rationale, Therapeutic Goals, and Design. Front Endocrinol (Lausanne). 2020 Jul 8;11:371

[7]           Hubalewska-Dydejczyk A, et al.: Thyroid diseases in pregnancy: guidelines of the Polish Society of Endocrinology. Endokrynol Pol. 2021;72(5):425-488

Sen jest ważny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jego zaburzenia są istotnym problemem. Czy istnieją domowe sposoby na radzenie sobie z bezsennością?

Objawy bezsenności

Osoba z bezsennością ma problem z zasypianiem lub utrzymaniem snu. Obie te trudności mogą także występować jednocześnie.[¹] O bezsenności potencjalnie świadczą:

• kłopoty z zaśnięciem,
• przebudzanie się wiele razy w ciągu nocy,
• uczucie zmęczenia, mimo odpowiedniej długości snu,
• budzenie się wcześnie i brak możliwości ponownego zaśnięcia.[²]

Ile powinniśmy spać?

Warto wziąć pod uwagę, że dorosła osoba potrzebuje około 7-9 godzin snu dziennie. Dlatego, jeśli chodzimy bardzo wcześnie spać, to normalne, że będziemy budzić się szybciej i niekoniecznie świadczy to o bezsenności.[2]

Jak bezsenność wpływa na organizm?

Brak snu w nocy wpływa negatywnie na nasze funkcjonowanie w ciągu dnia, powodując:

• mniejszą ilość energii,
• senność,
• irytację,
• problemy z koncentracją,
• nerwowość.[1]

Ponadto u osób cierpiących na to zaburzenie, występuje większe ryzyko rozwinięcia się depresji.[³]

Z czego bierze się bezsenność?

Wiele osób może sobie zadawać pytanie: „Dlaczego cierpię na bezsenność?”. Nie zawsze można jasno określić przyczynę tego problemu u konkretnej osoby. Znamy jednak wiele czynników, które wpływają na kłopoty ze snem:

• niewygodne łóżko lub poduszka,
• nieodpowiednia temperatura lub zbyt dużo światła w sypialni,
• praca na zmiany,
• spożywanie alkoholu lub kofeiny przed pójściem spać.

Bezsenność może występować w przebiegu chorób, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe. Czasami pojawia się u pacjentów odczuwających długotrwały ból. Problemy ze snem mogą być konsekwencją przyjmowania niektórych leków. Oczywiście u niektórych bezsenność występuje także na tle nerwowym, kiedy odczuwamy dużo stresu.[⁴]

Jak pomóc sobie z bezsennością?

Zanim wybierzemy się do lekarza, warto wdrożyć kilka zmian w swoich codziennych przyzwyczajeniach, które mogą nam pomóc w walce z bezsennością.

Sposoby na bezsenność – higiena snu

Higiena snu to nic innego jak zasady, dzięki którym możemy poprawić jakość snu. Jak brzmią te pomocne reguły?

1. Starać się chodzić spać codziennie o tej samej porze, nawet w dni wolne. To samo dotyczy godziny wstawania.
2. Nie korzystać w sypialni z takich urządzeń jak: telewizor, komputer, telefon, tablet.
3. Nie spożywać przed snem dużych posiłków.[⁵]
4. Przed położeniem się spać, unikać kofeiny (np. w postaci kawy) oraz palenia papierosów. Warto wtedy także nie pić alkoholu. Powoduje on, że sen jest mniej „twardy” niż zwykle. Zwiększa to ryzyko, że będziemy budzić się w nocy.
5. Ćwiczyć regularnie w ciągu dnia. Ważne, aby nie wykonywać intensywnego treningu bezpośrednio przed snem, ponieważ może to utrudnić zasypianie. [⁶]
6. W pomieszczeniu, w którym śpimy, powinno być cicho i ciemno. Dodatkowo istotna jest odpowiednia temperatura. Najoptymalniej kiedy wynosi ona między 17°C a 19°C.[⁷]

Kiedy iść do lekarza z bezsennością?

Powinno się skonsultować problemy ze snem z lekarzem kiedy:

• zaczynają negatywnie wpływać na codzienne aktywności,
• wprowadzenie wyżej wymienionych zasad nie przyniosło żadnych efektów.[⁸]

Jaki lekarz leczy bezsenność?

Przy większości problemów zdrowotnych najpierw kierujemy się do lekarza rodzinnego. Tak może być i w tym przypadku. Po przeprowadzeniu wywiadu i wysunięciu podejrzeń, co do przyczyn naszych kłopotów ze snem, lekarz może skierować nas do psychiatry na ewentualną dalszą diagnostykę. Nie należy się tego obawiać, ponieważ nie oznacza to konieczności przebywania w szpitalu psychiatrycznym, a jedynie wizyty w gabinecie lekarskim.[⁹] Warto wiedzieć, że w naszym kraju, aby umówić się na wizytę u psychiatry, nie potrzebujemy skierowania.[¹⁰] Jeśli lekarz rodzinny uzna, że przyczyną bezsenności są inne problemy zdrowotne, może skierować nas do odpowiedniego specjalisty, np. zajmującego się zwalczaniem bólu.

Psychoterapia w leczeniu bezsenności

Psychoterapia jest dobrą metodą leczenia bezsenności. Co istotne, może ona przynieść trwałe efekty. Obejmuje ona m.in.

• techniki relaksacyjne,
• edukację z zakresu dobrych przyzwyczajeń związanych ze snem.

Dodatkowo pomaga nam łagodzić stres i niepokój związany z tym, że nasz sen nie jest prawidłowy, co pomaga w jego poprawie.[6]

Leki bez recepty w leczeniu bezsenności

W aptece znajdziemy wiele produktów zawierających substancje roślinne, które mogą pomóc w bezsenności. Przykładowym surowcem roślinnym, który ma udowodnione działanie w łagodzeniu zaburzeń snu, jest korzeń kozłka lekarskiego (waleriana).[¹¹] Znajdziemy go m.in. w postaci: tabletek, kapsułek, kropli, syropów, ziół do zaparzania. Bez recepty możemy dostać także leki zawierające doksylaminę. Są one przeznaczone do krótkotrwałego leczenia bezsenności, występującej sporadycznie. Bez konsultacji z lekarzem można je stosować maksymalnie przez tydzień.[¹²] Substancji dostępnych bez recepty jest wiele, a farmaceuta doradzi nam, jaki preparat będzie dla nas odpowiedni.

Wykaz źródeł

1 MedlinePlus: Insomnia. 2018. [Dostęp: 26.01.23]

2 NHS: Insomnia. 2021. [Dostęp: 26.01.23]

3 Johns Hopkins Medicine: Depression and sleep: understanding the connection. [Dostęp: 26.01.23]

4 NHS inform: Insomnia. 2022. [Dostęp: 26.01.23]

5 Centers for Disease Control and Prevention: Tips for better sleep. 2022. [Dostęp: 26.01.23]

6 NIH – National Heart, Lung and Blood Institute: Insomnia. Treatment. 2022. [Dostęp: 26.01.23]

7 BetterHealth Channel: Sleep hygiene. 2022. [Dostęp: 26.01.23]

8 NIH – National Heart, Lung and Blood Institute: Insomnia. Diagnosis. 2022. [Dostęp: 26.01.23]

9 Jernajczyk W. Kiedy brak snu staje się cierpieniem. Medical Tribune. 2016. 03.

10 Pacjent.gov.pl: Do psychologa bez skierowania. 2022. [Dostęp: 26.01.23]

11 European Medicines Agency: European Union herbal monograph on Valeriana officinalis L., radix. 2016.

12 Charakterystyka Produktu Leczniczego: Dorminox, 12,5mg, tabletki powlekane. Nr pozwolenia: 26676.

Kierownik Oddziału Chirurgii Ogólnej z Pododdziałem Chirurgii Onkologicznej Szpitala w Bochni

Konsultacje z zakresu chirurgii ogólnej oraz onkologicznej (m.in. nowotwory jelita grubego, nowotwory piersi, nowotwory dermatologiczne).

Środa, 15.00-17.00

PCOS, czyli zespół policystycznych jajników jest jedną z przyczyn niepłodności u kobiet. Potrafi on sprawić wiele trudności takich jak zaburzenia miesiączkowania czy nadmierne owłosienie – jak sobie więc z nim radzić?

PCOS – co to takiego?

PCOS, czyli zespół policystycznych jajników to choroba dotykająca od 8% do 13% kobiet w wieku rozrodczym. Wpływa na pracę jajników i owulację – hamując ją. Zatrzymanie owulacji, czyli momentu uwalniania dojrzałej komórki jajowej, uniemożliwia zapłodnienie. Skutkuje to tym, że PCOS jest częstą przyczyną niepłodności. Istnieją 3 główne cechy zespołu policystycznych jajników. Aby stwierdzić chorobę, muszą wystąpić co najmniej 2 z nich:

• problemy z cyklem miesiączkowym np. nieregularne miesiączki lub ich brak,
• wysoki poziom androgenów we krwi, czyli męskich hormonów np. testosteronu,
• policystyczne, czyli wielopęcherzykowe jajniki widoczne podczas badania USG (jajniki zawierają wiele wypełnionych płynem woreczków, które otaczają jaja znajdujące się normalnie w jajniku).

Warto dodać, że w trakcie diagnostyki PCOS należy najpierw wykluczyć inne przyczyny, takie jak: hiperprolaktynemię, zaburzenia czynności tarczycy czy przerost nadnerczy.[¹,²,³]

Jak rozpoznać PCOS – objawy

Jeśli chodzi o objawy PCOS, to mogą one się różnić rodzajem oraz nasileniem w zależności od osoby. Do najczęstszych należą:

• nieregularne miesiączki lub ich brak,
• trudności z zajściem w ciążę,
• hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie, zwykle na twarzy, klatce piersiowej czy pośladkach,
• przybieranie na wadze,
• wypadanie włosów,
• trądzik.[4]

Jakie choroby występują przy PCOS?

Trzeba także zaznaczyć, że kobiety z zespołem policystycznych jajników są bardziej narażone niż kobiety bez PCOS na rozwój chorób takich jak:

• cukrzyca typu 2,
• depresja i wahania nastrojów,
• nadciśnienie,
• wysoki poziom cholesterolu,
• bezdech senny.[⁴]

Kiedy pojawia się PCOS?

Dokładna przyczyna pojawiania się PCOS niestety nie jest znana. Wiadomo jednak, że choroba ta ma podłoże genetyczne i wiążemy ją z zaburzeniami hormonalnymi. Jeśli w Twojej rodzinie występuje zespół policystycznych jajników, zwiększa to ryzyko jego wystąpienia u Ciebie. Hormony, których wartości poza normą mogą występować u kobiet z PCOS to:

• testosteron,
• hormon luteinizujący (LH),
• globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG),
• prolaktyna.

Również insulinooporność nie pozostaje bez wpływu. Insulinooporność to stan, kiedy tkanki są oporne na działanie insuliny i tym samym zwiększa się jej stężenie we krwi. Zbyt duży poziom insuliny skutkuje zwiększoną produkcją testosteronu, co zaburza pracę jajników.[4]

Czy PCOS się leczy?

Zespół policystycznych jajników leczymy objawowo, to znaczy, że nie możemy go wyleczyć, ale damy radę zmniejszyć objawy. Leczenie indywidualizujemy pod konkretną pacjentkę. Główne opcje postępowania to:

• zmiana stylu życia,
• hormonalne środki antykoncepcyjne i antyandrogeny,
• metformina,
• środki wywołujące owulację.

Zmiana stylu życia

Zmiana stylu życia pomaga obniżyć poziom androgenów, poprawia płodność oraz szanse na zajście w ciążę. Jeżeli Twoja waga przekracza wartość BMI 25, warto zadbać o zmniejszenie masy ciała. Obniżenie jej o 5-10% przynosi korzyści zarówno dla układu rozrodczego, jak i zdrowia psychicznego. Wpływa także na inne parametry, np. obniżenie zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we krwi.

Mówiąc o zmianie stylu życia jako leczeniu PCOS, mamy na myśli:

• stosowanie dobrze zbilansowanej diety,
• wprowadzenie ćwiczeń przez90-150 min tygodniowo np. jazdy na rowerze czy pływania,
• ograniczenie stresu w życiu i umiejętne radzenie sobie z nim np. technikami relaksacyjnymi czy treningiem uważności.[⁵,⁶]

Doustne środki antykoncepcyjne i antyandrogeny

Podstawą leczenia nieregularnych miesiączek lub ich braku są doustne pigułki antykoncepcyjne. Przed wprowadzeniem tego środka lekarz ocenia czy nie istnieją u kobiety przeciwskazania. Pigułki nie służą tutaj ochronie przed nieplanowaną ciążą, a mają za zadanie:

• pomóc wywołać regularne miesiączki,
• zmniejszyć ryzyko rozwoju raka endometrium.

Stosujemy je także w terapii hirsutyzmu i trądziku związanych z nadmiarem androgenów. Jeżeli jednak terapia hirsutyzmu hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi nie daje efektu po 6 miesiącach, lekarz może dodać do terapii antyandrogen. To środek zmniejszający oddziaływanie androgenów na organizm. Aby usunąć niechciane owłosienie, zalecamy również depilację laserową.[4,6,⁷]

Metformina

To lek stosowany w terapii cukrzycy typu 2, jednak znajduje też swoje zastosowanie w leczeniu insulinooporności u kobiet z PCOS. Zwykle stosujemy go, gdy istnieją przeciwskazania do terapii środkami hormonalnymi. Jeśli lekarz zaleci tego typu postępowanie u Ciebie, trzeba pamiętać, że metformina może stymulować płodność. Jeśli więc nie planujesz ciąży, zadbaj o odpowiednią antykoncepcję.[4,6,7,⁸]

Jak zajść w ciąże przy PCOS?

Jeśli chciałabyś zajść w ciążę, wiadomo, że metody antykoncepcyjne nie są dobrym pomysłem. Jakie są więc opcje leczenia dla Ciebie? Jak wiadomo przy PCOS zaburzona jest owulacja, więc celem leczenia jest jej wywołanie, aby umożliwić zapłodnienie. Zalecane postępowanie to:

1. Jeśli masz stwierdzoną otyłość, warto najpierw zrzucić wagę. W wielu przypadkach pomaga to przywrócić owulację.
2. Zażywanie leków indukujących owulację. Lekarz dobierze odpowiedni dla Ciebie preparat.
3. Chirurgia laparoskopowa. Kolejnym krokiem przy braku skuteczności poprzednich metod jest zabieg polegający na wprowadzeniu pod znieczuleniem do brzucha laparoskopu. Za pomocą ciepła bądź laseru niszczy on tkanki produkujące androgeny w jajnikach.
4. Zapłodnienie in vitro. Jeżeli poprzednie metody zawiodły, to kolejna opcja na zajście w ciążę.

Jeżeli chodzi o akupunkturę, nie wykazuje ona skuteczności w tym zakresie.[4,6,7]

PCOS, a suplementy – co jeść?

Jedną z podstaw przy PCOS jest zadbanie o zdrową dietę. Nie ma specjalnych wskazań, jak taka dieta powinna wyglądać. Ważne jest, by była zgodna z piramidą zdrowego żywienia i dostarczała wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Jeśli celem jest zrzucenie wagi, musi mieć deficyt kaloryczny. Dodatkowo pomocne może okazać się stosowanie suplementów diety takich jak:

• inozytol,
• N-acetylo-L-cysteina,
• chrom,
• selen,
• cynk,
• witamina D3.

Najważniejsze jednak by witaminy oraz minerały dostarczane były z dietą, dzięki odpowiednio zróżnicowanym posiłkom. Pomocna może okazać się wizyta u dietetyka, który oceni indywidulane zapotrzebowanie na dane składniki. Suplementacja powinna być również skonsultowana z lekarzem lub farmaceutą.[⁹,¹⁰]

Wykaz źródeł

1 Cochrane Database of Systematic Reviews; Polycystic Ovary Syndrome Awareness Month 2022; [dostęp 05.01.2023]

2 Shaw N.,Rosenfield R.; Definition, clinical features and differentia diagnosis of polycystic ovary syndrome in adolescents; Styczeń 2022 [dostęp 05.01.2023]

3 Rekomendacja nr 5/2018 z dnia 10.01.2018r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego: Formetic (chlorowodorek metforminy), tabletki powlekane, 1000 mg, 30 tabletek; Formetic (chlorowodorek metforminy), tabletki powlekane, 1000 mg, 60 tabletek; Formetic (chlorowodorek metforminy), tabletki powlekane, 1000 mg, 90 tabletek; Formetic (chlorowodorek metforminy), tabletki powlekane, 500 mg, 30 tabletek; Formetic (chlorowodorek metforminy), tabletki powlekane, 500 mg, 60 tabletek; Formetic (chlorowodorek metforminy), tabletki powlekane, 500 mg, 90 tabletek; we wskazaniu: zespół policystycznych jajników

4 NHS; Polycystic ovary syndrome; Październik 2022 [dostęp 05.01.2023]

5 Lim SS et al.; Lifestyle changes in women with polycystic ovary syndrome; Cochrane Database of Systematic Reviews 2019; Issue 3 [dostęp 07.01.2023]

6 Bassel H Al Wattar et al.; Clinical Practice Guidelines on the Diagnosis and Management of Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Quality Assessment Study; The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism; V 106; I 8; Sierpień 2021; P 2436–2446

7 Barbieri R., Ehrmann D.; Treatment of polycystic ovary syndrome in adults; Maj 2022 [dostęp 07.01.2023]

8 Barbieri R., Ehrmann D.; Metformin for treatment of the polycystic ovary syndrome; Grudzień 2022 [dostęp 07.01.2023]

9 International evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome 2018

10 Michniak K.; Suplementy w PCOS. O te składniki warto zadbać; Dietetycy.org.pl [dostęp 07.02.2023]

Jesteśmy przychodnią skupiającą się na pacjentach i ich potrzebach. Dbamy o to, by nasz zespół medyczny był szeroko i dobrze wyspecjalizowany. Z tego względu chętnie podejmiemy współpracę z 👉👉 lekarzem medycyny rodzinnej. 

Kilka informacji o nas:

🔹 znajdujemy się na ul. Krakowskiej 27 w Bochni (ok. 42 kilometrów od Centrum Krakowa, 50 minut jazdy samochodem),

🔹 w przychodni przyjmują lekarze o szerokim przekroju specjalizacji, co pozwala na holistyczną opiekę nad pacjentami,

🔹 posiadamy punkt pobrań czynny 6 dni w tygodniu,

🔹 dysponujemy aparaturą do badań takich jak USG, RTG, EKG, spirometria, KTG.

Wymiar i forma współpracy do ustalenia. Masz pytania lub jesteś zainteresowany ofertą? A może znasz lekarza rodzinnego, który chciałby podjąć pracę w Przychodni Bocheńskiej? Zapraszamy do kontaktu z Managerem pod tel. 660 710 468 lub wysłanie CV przez stronę

Do zobaczenia w Przychodni Bocheńskiej!

W trosce o zdrowie i komfort naszych najmłodszych pacjentów podejmiemy współpracę z lekarzem pediatrą.

Zakres obowiązków:

kompleksowa opieka pediatryczna nad dziećmi zdrowymi i chorymi,
wizyty patronażowe,
szczepienia ochronne,
bilans.

Informacje o nas:
znajdujemy się na ul. Krakowskiej 27 w Bochni (ok. 42 kilometrów od centrum Krakowa, 50 minut jazdy samochodem),
świadczymy usługi w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia oraz prywatnej opieki zdrowotnej,
w przychodni przyjmują lekarze o szerokim przekroju specjalizacji, co pozwala na kompleksowe leczenie pacjentów,
posiadamy punkt pobrań,
dysponujemy aparaturą do badań USG.

Wymiar i forma współpracy do ustalenia. Masz pytania lub jesteś zainteresowany ofertą? Zapraszamy do kontaktu pod tel. 660 710 468 lub wysłanie CV przez stronę

Do zobaczenia w Przychodni Bocheńskiej!

PS: Znasz lekarza pediatrę i widzisz go w murach naszej Przychodni? Udostępnij mu ten post lub przekaż nam kontakt do niego!

SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego, powoduje wiele dyskomfortu w życiu. Głównym jego objawem są wzdęcia i bóle brzucha. Jak sobie poradzić z tą chorobą?

SIBO – co to?

Nasze jelita zamieszkują bakterie, które odpowiadają m.in. za trawienie, syntezę witamin oraz ochronę przed namnażaniem chorobotwórczych bakterii. Niektóre znajdują się tylko w jelicie grubym, inne tylko w jelicie cienkim. Mimo ważnych ról jakie pełnią, ich zbyt duża ilość może prowadzić do chorób układu pokarmowego, w tym SIBO, czyli rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. Oznacza to, że w jelicie cienkim jest za dużo bakterii lub znajduje się w nim nieprawidłowy typ bakterii np. te z jelita grubego. Przyczynami takiego stanu mogą być zaburzenia motoryki jelit, zapalenie trzustki czy zaburzenia anatomiczne.[¹]

Objawy SIBO

Pewne składniki odżywcze, w prawidłowych warunkach, zostałyby wchłonięte w jelicie cienkim. Niestety wskutek działania mikroorganizmów, nadmiernie fermentują, uwalniając gazy. Gazy napinają ścianę jelita, wywołując dyskomfort, a nawet ból. Objawy SIBO różnią się częstotliwością, czasem trwania i ciężkością. Najczęstsze to:

• bóle brzucha,
• odbijanie,
• wzdęcia,
• biegunka,
• nadmierne oddawanie gazów,
• niestrawność.

U niektórych osób SIBO objawia się zmęczeniem i słabą koncentracją. W ciężkich przypadkach występują także zaburzenia wchłaniania. Prowadzi to do spadku masy ciała oraz niedoborów witamin D, B12 i żelaza. Skutkiem może być anemia czy choroby kości.[1,²]

Jak zdiagnozować SIBO?

Diagnoza SIBO opiera się na teście oddechowym (wodorowo-metanowym). Polega on na pomiarze poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu, po podaniu pacjentowi doustnie glukozy bądź laktozy. U osoby z SIBO, drobnoustroje w jelitach będą metabolizowały węglowodany z uwolnieniem sporej ilości metanu i wodoru.[³]

Test oddechowy wodoro-metanowy wymaga odpowiedniego przygotowania, co zapewni wiarygodność wyników. Na badanie należy przyjść na czczo po 8-12 godzinnym poście. Ważne, by 12 godzin przed testem unikać węglowodanów złożonych, np.:

• chleba,
• makaronu,
• błonnika.

Niewskazane jest też spożywanie produktów mlecznych. Jeśli stosowano antybiotyki, trzeba odczekać 4 tygodnie od zakończenia kuracji. Podobnie przy zażywaniu leków prokinetycznych, czyli takich, które pobudzają ruchy jelit, i przeczyszczających. W ich przypadku wystarczy tydzień przerwy. W dniu badania nie wolno palić papierosów i trzeba unikać wysiłku fizycznego, by nie zaburzyć wyniku testu. Warto dodać, że u niektórych osób konieczne może okazać się wykonanie testu polegającego na pobraniu treści jelitowej przez specjalną sondę.[⁴]

SIBO – i co dalej? Jak poradzić sobie z SIBO

Celem leczenia SIBO jest ograniczenie rozrostu bakterii. Osiągamy to za pomocą antybiotyków. Zalecana zwykle terapia trwa 14 dni. Po jej zakończeniu część pacjentów odczuwa poprawę. Może zdarzyć się, że odpowiedź na leczenie nie będzie zadowalająca, wtedy należy przeprowadzić diagnostykę pod kątem nakładających się schorzeń np. nietolerancji pokarmowych, celiakii, zespołu jelita drażliwego (IBS). Leczenie SIBO obejmuje także uzupełnienie niedoborów np. witaminy B12 czy żelaza.[3]

SIBO a probiotyki

Amerykańskie Stowarzyszenie Gastroenterologów nie zaleca stosowania probiotyków w leczeniu SIBO. Część z nich może prowadzić do zaostrzenia objawów SIBO, np. wzdęć. Nie można wskazać konkretnych probiotyków, które wykazywałby skuteczność i nie pogarszały stanu pacjenta.[3]

Dieta w SIBO

Sposób odżywiania może u niektórych osób łagodzić objawy SIBO. Mowa tutaj o diecie low-FODMAP. Jej wprowadzenie należy skonsultować z dietetykiem, który omówi dokładnie kolejne jej fazy i zasady. Taką dietę można stosować maksymalnie przez 6 tygodni.[3]

Co jeść, a czego unikać?

FODMAP, czyli krótkołańcuchowe węglowodany, są słabo wchłanialne i szybko fermentujące. Dlatego u osób z chorobami jelit, np. SIBO, powodują wzdęcia oraz ból brzucha. Ograniczenie tych składników w diecie może złagodzić objawy u niektórych osób. Do FODMAP zaliczamy:

• fruktozę (np. w miodzie),
• laktozę (np. produkty mleczne),
• fruktany (np. w czosnku),
• galaktany (np. w roślinach strączkowych),
• poliole (np. ksylitol).

Wspomniana dieta low-FODMAP ma na celu eliminację produktów, które nasilają dolegliwości. Jej wprowadzenie składa się z 3 etapów:

1. Wyeliminowanie z jadłospisu posiłków bogatych w FODMAP i zastąpieniu ich tymi o niskiej zawartości FODMAP na 2-6 tygodni.
2. Ponowne, stopniowe wprowadzanie produktów zawierających FODMAP w ciągu 8-12 tygodni.
3. Personalizacja diety. Dzięki stopniowemu wprowadzaniu składników, można zidentyfikować te, które powodują dolegliwości.

Co więc jeść, a czego unikać przy tej diecie w SIBO?

Przykłady produktów

Źródło: Siuba-Strzelińska M; Dieta FODMAP – zasady i zastosowanie; Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 06.12.2022]

Dieta taka powinna być odpowiednio dobrana przez dietetyka, by nie doprowadzić do niedoborów witamin czy składników odżywczych spowodowanych eliminacją wielu produktów. Również, jeśli po 6 tygodniach rygorystycznej diety brak jest efektów, nie należy jej kontynuować.[3,⁵]

Wykaz źródeł

1 Okuniewicz R, Moos Ł, Brzoza Z. Small Intestinal Bacterial Overgrowth Syndrome. Postępy Mikrobiologii – Advancements of Microbiology. 2021;60(3): 203-210

2 Pimentel et al.; ACG Clinical Guidline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth; The American Journal of Gastroenterology; February 2020;V115;I2;p165-178

3 Jabłowki M, Białkowska-Warzecha J, Jabłowska A; Zespół rozorostu bakteryjnego SIBO. Jak diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych?; Lekarz POZ 1/2022

4 Pimentel M; Small intestinal bacterial overgrowth: Clinical manifestations and diagnosis; UpToDate 2022 [dostęp 05.12.2022]

5 Siuba-Strzelińska M; Dieta FODMAP – zasady i zastosowanie; Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 06.12.2022]