Jak wzmacniać odporność?

Sezon jesienno-zimowy to czas, gdy częściej łapiemy różnego rodzaju infekcje. Chcąc się przed nimi bronić, sięgamy po różnego rodzaju suplementy diety czy środki mające pobudzić nasz układ odpornościowy. W gąszczu wielu preparatów, nietrudno o zagubienie – jednak czy ich stosowanie jest skuteczne? 

Styl życia a odporność

Często mówiąc o odporności  i jej wzmacnianiu, myślimy o połknięciu tabletki, która zadziała w cudowny sposób na nasz organizm i niczym tarcza ochroni nas przed wszelkimi patogenami. Są co prawda środki, które pomagają zwalczać infekcje, jednak to, od czego należy zacząć, to zdrowy styl życia. Regularne dbanie o nasze samopoczucie oraz zdrowie fizyczne jest podstawą, by móc uchronić się przed chorobami.

Sen i stres

Jedną z rzeczy, o którą bezwzględnie należy zadbać jest odpowiednia ilość dobrej jakości snu, która pozwala nam się czuć wypoczętym. Optymalną ilością będzie 7-8 godzin. Podczas snu wzrasta ilość komórek układu odpornościowego, a całe ciało regeneruje się. Istnieją dane wskazujące, że osoby niewystarczająco wyspane częściej zapadają na infekcje wirusowe. Kolejną kwestią, o której warto pomyśleć jest ograniczenie stresu w życiu. W dzisiejszych czasach nie bywa to łatwe, stres jednak powoduje osłabienie układu immunologicznego, co automatycznie zwiększa podatność na choroby.[[1]]

Aktywność fizyczna

Regularna, umiarkowana, bądź intensywna aktywność fizyczna przyczynia się do wzrostu odporności i zmniejszenia częstości infekcji górnych dróg oddechowych. Zapewnia ona efektywniejszą odpowiedź naszego układu immunologicznego,  m.in. poprzez wpływ na zwiększenie ilości komórek, które biorą udział w zwalczaniu patogenów oraz poprawy bariery śluzówkowej, co ogranicza przedostawanie się bakterii i wirusów do organizmu. Regularny wysiłek fizyczny pomaga również w radzeniu sobie ze stresem.[[2]]

 Co warto suplementować by wzmocnić odporność?

Układ odpornościowy wspiera z pewnością prawidłowo zbilansowana dieta. Codzienne dostarczanie wszystkich niezbędnych składników odżywczych pozwala uchronić nas od wielu chorób. Należy pamiętać o piramidzie zdrowego żywienia i opierając się na niej, komponować swoje posiłki z dużą ilością warzyw i owoców, będących źródłem wielu witamin. Warto wspomnieć również o codziennym spożywaniu min. 2-2,5 litra płynów.[1]

Witamina D

Witamina D jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania komórek układu odpornościowego. Jej niedobór zwiększa ryzyko występowania infekcji górnych dróg oddechowych. W naszej strefie klimatycznej jesteśmy narażeni na niedobór tej witaminy, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Przyczyną jest proces syntezy witaminy odbywający się w skórze, pod wpływem światła słonecznego, którego w naszym kraju w tym okresie jest zbyt mało. Eksperci zalecają przyjmowanie 800-2000 IU/dobę dla osób dorosłych w sezonie od września do maja. Najoptymalniejszym rozwiązaniem są jednak badania krwi i na ich podstawie dobranie odpowiedniej, indywidualnej dawki.[[3],[4]]

Cynk

Cynk jest niezbędnym dla naszego organizmu składnikiem mineralnym. Wykazuje on działanie immunomodulujące, czyli wpływające na układ odpornościowy oraz działanie przeciwwirusowe. Istotne jest dbanie o jego równowagę w organizmie, gdyż niedobór może powodować zwiększone ryzyko infekcji. O suplementacji cynku warto pomyśleć, stosując diety roślinne. Pamiętać należy także o tym, by nie przekraczać zalecanego dziennego spożycia, gdyż skutkuje to działaniami niepożądanymi, takimi jak nudności czy ból podbrzusza.[[5]]

Laktoferyna

Laktoferyna to białko naturalnie występujące w ludzkim organizmie. Jest ono polecane osobom z niedoborem żelaza, ponieważ bierze udział w jego wchłanianiu i magazynowaniu. Wśród działań wykazywanych przez laktoferynę wymienia się aktywność przewciwbakteryjną oraz wzmacnianie odporności. Jeśli chodzi o jej suplementację, może ona wspierać działanie układu immunologicznego oraz zmniejszać częstość występowania infekcji górnych dróg oddechowych, szczególnie u dzieci.[[6]]

Kwasy omega-3

Jeżeli w diecie brakuje tłustych ryb czy innych popularnych źródeł kwasów omega-3 warto rozważyć ich suplementację. Wykazują działanie przeciwzapalne i mają znaczenie dla prawidłowego działania układu immunologicznego. W okresie jesienno-zimowym warto stosować np. olej z wątroby rekina.[1]

Witamina C

Suplementacja witaminą C najczęściej kojarzy się z zapobieganiem przeziębieniom – czy słusznie? Witamina C jest bardzo ważna dla naszego organizmu i najlepiej gdy przyjmuje się ją wraz z dietą, aby uniknąć jej niedoborów. Badania wykazują, że dodatkowa, regularna suplementacja tą witaminą nie zmniejsza częstości przeziębień, może ona jedynie nieco skrócić ich czas trwania.[[7]]

Inozyna – czy jest skuteczna?

Popularnością w sezonie przeziębień cieszą się preparaty z pranobeksem inozyny. Niestety, aktualne badania nie potwierdzają by miała ona skuteczność w leczeniu czy zapobieganiu przeziębień. Dostępne dane wskazują, że nie wykazuje ona istotnej aktywności w ustępowaniu objawów grypopodobnych.[[8]]

Wykaz źródeł

[1]          Jankowska K., Suszczewicz N.: Naturalne metody wspomagania odporności w walce z koronawirusem.

[2]          Chastin S. F.M. et al.: Effects of Regular Physical Activity on the Immune System, Vaccination and Risk of Community- Acquired Infectious Disease in the General Population: Systematic Review and Meta-Analysis, 2021, Sports Med.; 51(8): 1673-1686

[3]          Rusińska A. et al.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018r., Postępy Neonatologii 2018, 24(1)

[4]          Bouillon R. et al.: Skeletal and Extraskeletal Actions of Vitamin D: Current Evidence and Outstanding Questions, Endocr Rev. 2019 1;40(4): 1109-1151

[5]          Marreiro DDN. Et al.: Antiviral and immunological activity of zinc and possible role in COVID-19. Br J Nutr. 2022 Apr 28;127(8): 1172-1179

[6]          Bronwyn S Berthon et al.: Effect of Lactoferrin Supplementation on Inflammation, Immune Function, and Prevention of Respiratory Track Infections in Humans: A Systematic Review and Meta-analysis, Advances in Nutrition, 2022

[7]          Hemila H., Chalker E.: Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 1. Art. No.: CD000980

[8]          Beran J, Salapova E, Spajdel M; Isoprinosine pranobex is safe and effective for treatment of subjects with confeirmed acute respiratory viral infections: analysis and subgroup analysis from a Phase 4, randomised, placebo-controlled, double-blind study. BMC Infect Dis. 206 7;16(1): 648

Nowy specjalista w poradni ortopedycznej: lek. med. Bartosz STASIAK – Specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

Uporczywe swędzenie, suchość i zaczerwienie skóry – te objawy są charakterystyczne dla atopowego zapalenia skóry (AZS). Czy wiesz, jak sobie z nimi skutecznie radzić? Kto jest najbardziej narażony na rozwój AZS? 

Przyczyny atopowego zapalenia skóry

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła lub przewlekle nawracająca choroba zapalna. Należy do najczęstszych skórnych chorób alergicznych, dotyka ok. 20% dzieci i ok. 2,1-4,9% dorosłych. Choroba ta jest wieloczynnikowa, w jej rozwoju rolę odgrywają zarówno przyczyny genetyczne, immunologiczne, jak i środowiskowe.[[1]]

Wśród czynników genetycznych zwiększających ryzyko zachorowania można wymienić geny podatności na AZS. Mutacje w niektórych genach mogą zaburzać prawidłowy rozwój bariery naskórkowej i w efekcie powodować prawie połowę przypadków tej choroby. Na podkreślenie zasługuje także historia rodzinna – jeśli w rodzinie występuje wyprysk, astma lub alergiczny katar, zwiększa to ryzyko rozwoju AZS.

Nie bez znaczenia pozostają także czynniki środowiskowe takie jak:

  • klimat, pogoda i wilgotność powietrza – suche powietrze może zaostrzać objawy choroby,
  • mieszkanie na wsi lub w mieście – mieszkając na wsi ryzyko AZS jest mniejsze; wiąże się to m.in. z większym zanieczyszczeniem miast,
  • posiadanie zwierząt – ich obecność we wczesnym życiu dzieci zmniejsza ryzyko rozwoju AZS,
  • zanieczyszczenie powietrza,
  • kontakt od najmłodszych lat z mikroorganizmami nie wywołującymi chorób,
  • twardość wody – im wyższa, tym może powodować większe ryzyko.[[2]]

Czy atopowe zapalenie skóry jest zaraźliwe?

Atopowe zapalenie skóry nie jest chorobą zakaźną. Nie można się nią zarazić od innej osoby. Należy jednak pamiętać, że ryzyko rozwoju AZS wzrasta 2-3 krotnie, gdy jedno z rodziców choruje oraz nawet 5-krotnie, jeśli oboje rodziców ma atopowe zapalenie skóry.[2]

Jak wygląda atopowe zapalenie skóry?

Głównymi objawami atopowego zapalenia skóry są suchość i silny świąd. Nasilenie zmian bywa różne – u niektórych pojawiają się tylko małe plamy suchej skóry, a u innych stan zapalny obejmuje całe ciało. Jasna skóra może stać się zaczerwieniona, natomiast ciemniejsza czasem przybiera kolor brązowy, fioletowy lub szary.

Osoby zmagające się z AZS zwykle mają okresy, gdy objawy są mało zauważalne oraz okresy zaostrzenia choroby. Spontaniczne pogorszenia często są wynikiem czynników zaostrzających, które zależnie od osoby obejmują np.:

  • mydło i detergenty,
  • przegrzanie,
  • szorstką odzież,
  • stres,
  • infekcje skóry,
  • łupież zwierzęcy (sierść, ślina),
  • roztocza kurzu domowego,
  • niektóre pokarmy np. mleko krowie– głównie u niemowląt i małych dzieci,
  • pyłki.

W ponad 60% przypadków występuje podwyższone ryzyko rozwoju objawów alergicznych ze strony innych narządów. Mogą rozwinąć się alergia pokarmowa, alergiczny nieżyt nosa lub astma oskrzelowa.[2,[3],[4]]

Atopowe zapalenie skóry – leczenie

Celem leczenia AZS jest zmniejszenie objawów świądu i zapalenia skóry oraz zapobieganie pogorszeniom. Istotną kwestią jest odpowiednia profilaktyka, unikanie czynników zaostrzających chorobę oraz ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarza. Wśród stosowanych terapii możemy wyróżnić:

  • miejscową – leki są stosowane zewnętrznie w miejscu zmian,
  • systemową – leki oddziałują na cały organizm,
  • fototerapię[5,6].

Profilaktyka

Jeżeli dziecko nie ma jeszcze objawów choroby, ale jest w grupie zwiększonego ryzyka zaleca się, aby karmić je piersią co najmniej 6 miesięcy, unikać ekspozycji na dym tytoniowy i alergeny powietrzopochodne np. roztocza kurzu domowego oraz stosować emolienty.

Przy stwierdzonym AZS celem profilaktyki jest zapobieganie występowaniu i nasilaniu się objawów choroby. Obejmuje ona utrzymanie odpowiedniego nawilżenia skóry, poprzez stosowanie emolientów oraz używanie środków hipoalergicznych do prania, kąpieli czy prysznica. Odpowiednie nawilżenie skóry jest kluczowym elementem zarówno profilaktyki, jak i leczenia AZS.

Emolienty zawierają:

  • substancje okluzyjne (np. wazelinę), które zmniejszają utratę wody przez naskórek,
  • substancje nawilżające, które wiążą wodę (np. glicerol),
  • lipidy (np. kwasy tłuszczowe) uszczelniające barierę naskórkową.

Preparaty te należy stosować 2-3 razy dziennie w ilości minimum 200 g tygodniowo u dzieci i 500 g tygodniowo u dorosłych. Najlepiej nakładać je bezpośrednio po kąpieli, gdy skóra jest dobrze nawilżona. Emolienty występują w różnych postaciach np. kremów, balsamów, spray’ów oraz zamienników mydła, a więc każdy znajdzie odpowiadający mu preparat.[[5],[6]]

Leczenie miejscowe

W przypadku uporczywego swędzenia skóry, ulgę przynieść może letnia kąpiel. Ochładza ona i nawilża skórę przed nałożeniem emolientów. W ciężkich przypadkach AZS świąd pomagają ukoić tzw. mokre opatrunki. Metoda ta polega na nakładaniu dwóch warstw opatrunków. Na skórę posmarowaną emolientem bądź odpowiednim lekiem, nakłada się zwilżony opatrunek i przykrywa się suchym.

Lekami stosowanymi w miejscowej terapii AZS są glikokortykosteroidy oraz niesteroidowe środki immunomodulujące. Aby leczenie było skuteczne i bezpieczne należy stosować się do zaleceń lekarza, który dobierze glikokortykosteroid w odpowiedniej do wieku i objawów dawce. Lekarz wytłumaczy też, jak często należy stosować preparat. Częstsze bądź rzadsze niż wskazane użytkowanie leków może być przyczyną niepowodzenia terapii i wystąpienia działań niepożądanych.[5,6]

Fototerapia

Odpowiednie dawki promieniowania UV są skuteczne w leczeniu umiarkowanego i ciężkiego atopowego zapalenia skóry u dorosłych i młodzieży. Fototerapia może być jedyną terapią, bądź być uzupełnieniem innych. Zwykle podaje się ją 2-3 razy w tygodniu w gabinecie lekarskim, albo w domu z zaleconego przez specjalistę urządzenia.[5,6]

Leczenie systemowe

U pacjentów z ciężkim atopowym zapaleniem skóry oraz przy braku skuteczności leczenia miejscowego czy fototerapii, konieczne jest zastosowanie leczenia systemowego. Wśród zalecanych leków można wymienić:

  • doustne glikokortykosteroidy,
  • leki immunosupresyjne, czyli takie które będę tłumić odpowiedź układu immunologicznego, tym samym zmniejszając objawy choroby,
  • leki biologiczne, które wiążą się z odpowiednimi białkami w organizmie, wpływając na odpowiedź immunologiczną,
  • leki przeciwhistaminowe – mogą być stosowane jako leczenie wspomagające w celu łagodzenia świądu i działania uspokajającego w przypadku zaburzeń snu spowodowanym uporczywym swędzeniem.

Niektóre leki biologiczne oraz immunosupresyjne są dostępne w programach lekowych, co jest znacznym ułatwieniem dla pacjentów.[1,5,6]

Wykaz źródeł

[1]          Rekomendacja nr 48/2022 z dnia 27 maja 2022r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie oceny leku Oluminat w ramach programu lekowego „Leczenie chorych z ciężką i umiarkowaną postacią atopowego zapalenia skóry” (ICD-10: L20)

[2]          Weston WL., Howe W.: Atopic dermatitis (eczema): Pathogenesis, clinical manifestations, and diagnosis 2022 [dostęp 06.09.2022]

[3]          NHS: Overview Atopic eczema. 2019 [dostęp 06.09.2022]

[4]          Nowicki RJ. et al.: Leki biologiczne w terapii atopowego zapalenia skóry – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny rodzinnej, Przeg Dermatol 2020, 107, 409-423

[5]          Nowicki RJ. et al.: Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne PTD, PTA, PTP otaz PTMR. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia. Przegl Dermatol 2019, 106, 354-371.

[6]          Howe W.: Treatment od atopic dermatitis (eczema). UpToDate. 2022 [dostęp 06.09.2022]