Blisko 80% dorosłych osób jest zakażonych Helicobacter pylori, jednak tylko u części z nich pojawiają się objawy zakażenia. Są to m.in. bóle brzucha, niestrawność lub nudności. Czy wiesz, do jakiego lekarza udać się, podejrzewając u siebie infekcję H.pylori ?
Bakteria Helicobacter pylori
Helicobacter pylori (H. pylori) to bakteria bytująca w ludzkim żołądku. Dostaje się ona do przewodu pokarmowego po spożyciu pokarmu lub wody zainfekowanej nią. W Polsce jest nią zakażonych ok.70-80% dorosłych i ok. 30% dzieci. U większości osób infekcja ta nie daje żadnych objawów, jednak u ok. 10-20% zakażonych rozwijają się choroby z nią związane np. zapalenie żołądka, wrzody żołądka lub dwunastnicy.[[1],[2]]
Zakażenie Helicobacter pylori – objawy
U części osób zakażenie H. pylori może objawiać się m.in.:
- bólem lub dyskomfortem w górnej części brzucha,
- wzdęciami,
- uczuciem sytości po spożyciu niewielkiej ilości jedzenia,
- brakiem apetytu,
- nudnościami,
- wymiotami,
- ciemnymi stolcami.[2]
Test na Helicobacter pylori
Mimo że większość populacji jest zakażona, badania na obecność H. pylori nie wykonuje się u każdej osoby. Lekarz może zalecić przeprowadzenie diagnostyki w przypadku m.in.:
- niestrawności, po wykluczeniu innych możliwych przyczyn,
- zanikowego zapalenia żołądka,
- choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
- obecności raka żołądka w rodzinie,
- niewyjaśnionej niedokrwistości z niedoboru żelaza,
- niedoboru witaminy B12.
Zakażenie H. pylori można potwierdzić, wykonując badanie kału lub test oddechowy. Dostępne są także tzw. szybkie domowe testy, jednak najbardziej wiarygodne będą badania wykonane w laboratorium diagnostycznym. [2,[3]]
Leczenie Helicobacter pylori
Eradykcja, bo tak nazywa się leczenie Helicobacter pylori, bywa trudna ze względu na oporność wspomnianej bakterii na niektóre antybiotyki. Aby terapia była skuteczna, niezwykle ważna jest współpraca między pacjentem oraz lekarzem. Przed jej rozpoczęciem lekarz przeprowadza dokładny wywiad dotyczący m.in. wcześniej stosowanych w tym celu antybiotyków i omawia schemat przyjmowania leków. Przestrzeganie zaleceń znacznie zwiększa szansę na powodzenie leczenia.
Terapia obejmuje przyjmowanie:
- antybiotyków – które mają za zadanie zabić bakterię,
- inhibitorów pompy protonowej – obniżają pH żołądka, co zwiększa wrażliwość bakterii na antybiotyki,
- związków bizmutu – działają bakteriobójczo w połączeniu z antybiotykami.
Terapia trwa zwykle 10-14 dni i po jej zakończeniu konieczne jest ponowne wykonanie testu na obecność Helicobacter pylori.[1,3]
Rola probiotyków
Probiotyki mogą wspomagać leczenie zakażenia H. pylori i łagodzić możliwe działania niepożądane przyjmowanych leków np. biegunki. Należy jednak pamiętać, że nie każdy szczep probiotyczny wykazuje takie działanie. Przy eradykacji H. pylori skuteczność potwierdzono w przypadku np. szczepów:
- Saccharomyces boulardii,
- Lactobacillus reuteri.
Ważna jest także ilość szczepów zawarta w jednej kapsułce i czas ich przyjmowania. W wyborze odpowiedniego preparatu może pomóc Ci farmaceuta w aptece.[2,3,[4]]
Czy można zapobiec zakażeniu H. pylori?
Istnieje kilka sposobów, które mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia. Są to:
- mycie rąk wodą i mydłem, szczególnie po wyjściu z toalety,
- mycie warzyw i owoców przed spożyciem,
- picie wody wyłącznie z bezpiecznych źródeł,
- unikanie kąpieli w zanieczyszczonej wodzie,
- niedotykanie śliny i wymiocin osób zakażonych H. pylori.[[5]]
Dieta przy Helicobacter pylori
Dane dotyczące roli diety w terapii Helicobacter pylori są niejednoznaczne. Spożywanie niektórych produktów określa się w części badań jako czynnik pomagający zmniejszyć ryzyko zakażenia oraz wspomagający leczenie. O jakich pokarmach mowa? Są to między innymi:
- owoce jagodowe, np. truskawki, maliny, borówki,
- warzywa kapustne, np. kalafior, kapusta, brokuł,
- przetwory mleczne, np. kefiry,
- miody,
- zielona herbata,
- zioła, np. cynamon, imbir, rozmaryn, kminek.
Należy pamiętać, że sama dieta nie jest w stanie wyeliminować zakażenia, jednak zdrowy styl życia i dieta bogata w różnorodne składniki odżywcze zawsze będzie dobrym wyborem wspierającym zdrowie.[[6]]
Wykaz źródeł
[1] Agencja Oceny Technilogi Medycznych i Taryfikacji: Rekomendacja nr 96/2020 z dnia 30 grudnia 2020 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie zasadności wydawania zgody na refundację produktu leczniczego: Talicia (amoksycylina, omeprazol, ryfabutyna) we wskazaniu: Helicobacter pylori w kolejnej linii leczenia
[2] Lamont JT: Patient education: Helicobacter pylori infection and treatment (Beyond the Basics). UpToDate 2022 [dostęp 21.06.2024]
[3] Jaroń K. et al.: Diagnostic and therapeutic recommendations on Helicobacter pylori infection. Recommendations of the Working Group of the Polish Society of Gastroenterology. Prz Gastroenterol. 2023;18(3):225-248.
[4] Aumpan N, Mahachai V, Vilaichone RK: Management of Helicobacter pylori infection. JGH Open. 2022 Nov 21;7(1):3-15
[5] UpToDate: Patient education: H. pylori infection (The Basics). 2024 [dostęp 22.06.2024]
[6] Taraszewska A: Dietetyczne sposoby na Helicobacter pylori. 2019. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 22.06.2024]
7 lat – tyle średnio mija od pojawienia się pierwszych objawów astmy do jej rozpoznania.[[1]] Co zrobić, aby diagnoza była szybsza? Jakie objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza?
Astma – co to jest?
Astma oskrzelowa to choroba układu oddechowego. Charakteryzuje się występowaniem długotrwałego zapalenia dróg oddechowych. Może rozwinąć się zarówno u dzieci, jak i dorosłych.[[2],[3]]
Astma – jak rozpoznać jej objawy?
Wśród objawów astmy można wymienić:
- świszczący oddech,
- duszność,
- ucisk w klatce piersiowej,
- kaszel.
Niektórzy mogą doświadczać wszystkich wspomnianych dolegliwości, inni odczuwają tylko niektóre z nich. Objawy często pojawiają się w nocy lub nad ranem. Mogą mieć różne nasilenie i występować jedynie okresowo lub ciągle. Istnieją także czynniki, które mogą wyzwolić atak astmy np. alergeny, wysiłek fizyczny.[2,3,[4]]
Astma u dzieci
Diagnoza astmy u małych dzieci jest nieco trudniejsza, gdyż nie można u nich wykonać niektórych badań. Charakterystyczne dla dzieci poniżej 6 roku życia jest pojawianie się objawów takich jak kaszel, świst, trudności w oddychaniu w okresach między infekcjami układu oddechowego, podczas zabawy czy śmiania się. Zauważając trudności w oddychaniu lub częsty kaszel u swojego malucha, należy udać się do lekarza w celu diagnozy.[2,4]
Co może wywołać astmę?
Istnieją pewne czynniki, które mogą prowokować wystąpienie objawów astmy lub je nasilać. Są to między innymi:
- alergie np. na kurz domowy,
- alergie na leki np. na aspirynę,
- zwiększone zanieczyszczenie powietrza np. dwutlenkiem azotu,
- dym tytoniowy.[[5]]
Poniżej omówiono kilka z nich.
Alergia a astma oskrzelowa
Astma może być związana u niektórych osób z alergią – mówimy wtedy o astmie alergicznej. Ta postać astmy najczęściej zaczyna się w dzieciństwie i może współwystępować z chorobami takimi jak:
- egzema,
- alergiczny nieżyt nosa,
- alergia pokarmowa.
Osoby, u których stwierdzono astmę alergiczną, powinny w miarę możliwości unikać alergenów np. sierści kotów.[4,[6]]
Aspiryna a astma
7% ludzi na całym świecie ma tak zwaną astmę aspirynową. U osób cierpiących na tę chorobę po zażyciu aspiryny w ciągu 1-2 godzin rozwijają się objawy takie jak:
- wyciek z nosa,
- niedrożność nosa,
- podrażnienie spojówek,
- zaczerwienienie głowy i szyi,
- skurcz oskrzeli.
U niektórych osób, jeśli nie dostaną odpowiedniej pomocy, może dojść nawet do zatrzymania oddechu.[4]
Astma a refluks
Refluks żołądkowo-przełykowy to choroba, która może współwystępować wraz z astmą i być czynnikiem wyzwalającym atak. Typowe objawy refluksu to:
- zgaga,
- cofanie się treści pokarmowej,
- ból w klatce piersiowej,
- nudności.
U pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym objawy astmy mogą być znacznie bardziej nasilone.[[7]]
Czy istnieją badania na astmę?
Lekarz, podejrzewając u danego pacjenta astmę, może zlecić wykonanie badań takich jak:
- spirometria (mierzy m.in. pojemność i objętość płuc),
- pomiar szczytowego przepływu wydechowego (czyli maksymalnej prędkości przepływu powietrza w trakcie wydechu),
- RTG klatki piersiowej (pozwala ocenić stan płuc),
- testy skórne (można dzięki nim wykryć alergię),
- badanie poziomu IgE we krwi (stosowane w diagnostyce alergii).
Testy te pozwalają ocenić między innymi, czy układ oddechowy działa prawidłowo. Lekarz zaleca odpowiednie badania zależnie od indywidualnej sytuacji danego pacjenta.[2,3]
Astma a POChP – czym różnią się te choroby?
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to jedna z chorób układu oddechowego dająca podobne do astmy objawy. POChP charakteryzuje się występowaniem:
- codziennych duszności, początkowo przy wysiłku, wraz z postępem choroby również w spoczynku,
- kaszlu,
- ciągłego odkrztuszania plwociny, zwykle po przebudzeniu,
- uczucia zmęczenia i wyczerpania.
Od astmy odróżnia ją to, że objawy nie pojawiają się „z dnia na dzień” – powoli, stale narastają wraz z postępem choroby.[[8]]
Astma – jak leczyć?
Kaszel i duszności nie zawsze świadczą o astmie, ale mając tego typu dolegliwości, zawsze warto udać się do lekarza. Może to znacznie skrócić czas potrzebny na diagnozę. Leczenie astmy dobiera się indywidualnie do pacjent. Może ono obejmować stosowanie glikokortykosteroidów wziewnych, które mają na celu zmniejszenie stanu zapalnego oskrzeli oraz wziewnych leków rozszerzających oskrzela. Leki te podawane są zwykle za pomocą inhalatora. O to, jak poprawnie wykonać inhalację, można zapytać lekarza lub farmaceutę w aptece.[4]
Wykaz źródeł
[1] Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej. Uczelnia Łazarskiego w Warszawie. Warszawa 2021
[2] Pawliczak R et al.: Standardy rozpoznawania i leczenia astmy Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej (STAN3T). Alergologia Polska 2023; 10, 1-14
[3] Lage-Vaidya N: Asthma in adolescents and adults: Evaluation and diagnosis. UpTpDate 2024 [dostęp 05.08.2024]
[4] GINA: Global Strategy for Asthma Management and Prevention. 2024
[5] Litonjua AA, Weiss ST: Risk factors for asthma. UpToDate 2024 [dostęp 05.08.2024]
[6] Platt-Mills TA: Allergen avoidance in the treatment of asthma and allergic rhinitis. UpToDate 2024 [dostęp 05.08.2024]
[7] Harding SM: Gastroesophageal reflux and asthma. UpToDate 2024 [dostęp 05.08.2024]
[8] Wytyczne konsultanta krajowego w dziedzinie chorób płuc oraz konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej dotyczące diagnostyki i leczenia POCHP w POZ, z uwzględnieniem opieki koordynowanej z dnia 16 lutego 2024
Biegunka może wynikać z różnych przyczyn m.in. chorób zapalnych jelit, infekcji lub przyjmowanych leków. Czy wiesz, co zrobić, gdy pojawi się biegunka?
Biegunka co to jest?
Biegunka to oddawanie luźnych lub wodnistych stolców, zwykle co najmniej trzy razy na dobę. Ze względu na czas jej trwania możemy ją podzielić na biegunkę:
- ostrą – trwającą do 14 dni,
- trwałą – trwa między 14 a 30 dni,
- przewlekłą – doświadcza się jej dłużej niż 30 dni.[[1]]
Jakie mogą być przyczyny biegunki?
Biegunka może mieć różne przyczyny, na przykład:
- zakażenie bakteriami, wirusami lub pasożytami,
- przyjmowanie niektórych leków np. antybiotyków,
- rozwój infekcji pozajelitowych np. zapalenie pęcherza moczowego,
- nietolerancje pokarmowe np. nietolerancja laktozy.
Powodem biegunki może być również obecność chorób jelit np. zespół jelita drażliwego, zespół złego wchłaniania.[1,[2],[3]]
Poniżej omówiono kilka z możliwych przyczyn biegunek.
Biegunka infekcyjna
Częstą przyczyną ostrej biegunki są infekcje żołądka i jelit bakteriami, wirusami czy pasożytami. Zakażenia mogą się pojawić np. w wyniku spożycia niepasteryzowanego nabiału, surowego i niedogotowanego mięsa lub nieumytych warzyw i owoców. Patogeny obecne w przewodzie pokarmowym powodują zaburzenie pracy jelit i wydzielanie większej ilości wody i elektrolitów wraz z kałem.[1,2,[4]]
Biegunka po antybiotyku
Przyjmowanie niektórych rodzajów antybiotyków może prowadzić do zaburzeń w składzie flory bakteryjnej w jelitach, a w konsekwencji do biegunki. Stąd, aby zminimalizować ryzyko rozwoju biegunki poantybiotykowej, w trakcie trwania terapii należy przyjmować probiotyk, czyli wyselekcjonowane szczepy dobroczynnych bakterii.[2]
Biegunka podróżnych
Biegunka podróżnych może pojawić się w trakcie podróży do regionów, gdzie warunki sanitarne i higieniczne są słabe, a dostęp do wody pitnej ograniczony. Ryzyko zakażenia się patogenami obecnymi np. w nieprzegotowanej wodzie lub w niepoddanej termicznej obróbce żywności jest znacznie większe w takich miejscach.[[5]]
Biegunka a stres
Stres może nasilać objawy występujące np. w zespole jelita drażliwego (IBS). Pacjenci cierpiący na IBS doświadczają bólu brzucha oraz przewlekłych biegunek lub zaparć. Mając długotrwałą biegunkę, należy udać się do lekarza w celu diagnozy.[3]
Nietolerancje pokarmowe
Jedną z przyczyn biegunki może być również nietolerancja pokarmowa np. laktozy. Czasem nietolerancje rozwijają się wraz z wiekiem, a niekiedy obecne są już u noworodków. Nietolerancja laktozy to jedna z najczęstszych przyczyn biegunki u noworodków i niemowląt. Warto dodać, że u noworodków biegunkę może wywołać również infekcja czy anatomiczne nieprawidłowości w budowie jelit. Biegunki u tak małych dzieci nie należy lekceważyć – jeśli się pojawi, trzeba wybrać się z dzieckiem do lekarza.[[6]]
Kiedy z biegunką udać się do lekarza?
Biegunkę zwykle można leczyć samemu w domu, stosując leki polecone przez farmaceutę w aptece. Jeśli jednak biegunka trwa dłużej niż 7 dni, udaj się do lekarza w celu diagnozy. Nie zwlekaj z wizytą również wtedy, gdy:
- biegunka dotyczy noworodka lub niemowlęcia,
- zauważasz oznaki odwodnienia u siebie lub dziecka (np. rzadsze oddawanie moczu),
- w kale pojawia się krew,
- biegunce towarzyszy silny ból brzucha.[[7]]
Leczenie biegunki
Leczenie biegunki będzie się różniło zależnie od przyczyny jej powstania, wieku chorego oraz obecnych dodatkowych objawów. Ważnym elementem w terapii biegunki pozostaje odpowiednie nawadnianie oraz lekkostrawna dieta.
Nawodnienie a biegunka
Poważnym zagrożeniem związanym z biegunką jest odwodnienie. Wraz z kałem tracone są elektrolity oraz woda. Aby zapobiec odwodnieniu, należy uzupełniać płyny. Najlepiej do tego celu nadają się roztwory elektrolitów. Należy podać od 50 do 100 ml roztworu elektrolitów na kilogram masy ciała przez 4 godziny oraz dodatkową porcję roztworu (10 ml/kg masy ciała) po każdym luźnym stolcu. Płyny podaje się powoli, aby nie podrażniać układu pokarmowego.[1,[8],[9]]
Dieta w przebiegu biegunki
Doświadczając biegunki, warto wykluczyć na czas jej trwania z diety produkty mleczne (z wyjątkiem jogurtu) oraz tłuste potrawy. Mogą one podrażniać jelita. Wskazane natomiast jest spożywanie m.in.:
- ziemniaków,
- gotowanego ryżu,
- słonych krakersów,
- bananów,
- gotowanych warzyw.[1]
Leki stosowane w przypadku biegunki
Doświadczając łagodnej biegunki, można skorzystać z pomocy farmaceuty w aptece, który doradzi odpowiedni preparat do stosowania bez recepty. Popularnym lekiem przeciwbiegunkowym jest węgiel aktywowany, jednak lepszym wyborem w przypadku biegunki będą leki takie jak:
- Loperamid – hamuje on czynność jelit, co zmniejsza objawy biegunki. Może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 6 roku życia.
- Diosmektyd – wiąże cząsteczki patogenów w jelitach i skraca czas trwania biegunki. Można go podawać dzieciom od 2 roku życia i dorosłym.
- Racekadotryl – zmniejsza nadmierne wydzielanie wody oraz elektrolitów z jelit, co powoduje działanie przeciwbiegunkowe. Można go stosować u dzieci od 3. miesiąca życia na receptę i u dorosłych bez recepty.
Jeżeli leki bez recepty nie pomagają, należy udać się do lekarza, który może zaproponować inny rodzaj terapii.[[10],[11],[12],[13],[14]]
Probiotyki stosowane przy biegunkach
Niektóre z probiotyków są przydatne w zapobieganiu oraz łagodzeniu przebiegu biegunki. Szczególnie ważne są w przypadku zapobiegania biegunki poantybiotykowej. Wspomagają one także terapie chorób układu pokarmowego np. zespołu jelita drażliwego. O to, jaki probiotyk najlepiej wybrać, zapytaj lekarza lub farmaceutę.[[15],[16]]
Wykaz źródeł
[1] LaRocque R, Harris JB: Approach to the adult with acute diarrhea in resource-abundant settings. UpToDate 2023 [dostęp 31.05.2024]
[2] Levy J: Diagnostic approach to diarrhea in children in resource-abundant settings. UpToDate 2022 [dostęp 31.05.2024]
[3] Bonis PAL, Lamont T: Approach to the adult with chronic diarrhea in resource-abundant settings. UpToDate 2024 [dostęp 31.05.2024]
[4] Thiagarajah JR, Martin MG: Pathogenesis of acute diarrhea in children. UpToDate 2023 [dostęp 03.06.2024]
[5] LaRocque R, Harris JB: Travelers’ diarrhea: Epidemiology, microbiology, clinical manifestations, and diagnosis. UpToDate 2024 [dostęp 03.06.2024]
[6] Thiagarajah JR, Martin G: Approach to chronic diarrhea in neonates and young infants (<6 months). UpToDate 2022 [dostęp 03.2024]
[7] NHS: Diarrhoea and vomiting. 2023 [dostęp 03.06.2024]
[8] WHO: Diarrhoeal disease. 2024 [dostęp 03.06.2024]
[9] Freedman S: Oral rehydration therapy. UpToDate 2023 [dostęp 06.06.2024]
[10] ChPL: Recedryl, 10 mg, granulat do sporządzania zawiesiny doustnej. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 26046
[11] ChPL: SMECTA, 3g, proszek do sporządzanai zawiesiny doustnej. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: R/0538
[12] ChPL: LAREMID, 2 mg, tabletki. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 11030
[13] ChPL: Carbo medicinalis MF, 250 mg, tabletki. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 15785
[14] Wsielica-Berger J: Ostra biegunka. Gastroenterologia Kliniczna 2018, tom 10, nr 1: 14–22
[15] World Gastroenterology Organisation Global Guidlines: Probiotics and prebiotics. 2023
[16] Guarino et al.: European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Paediatric Infectious Diseases Evidence-Based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Executive Summary. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 46: 619-621.