Seniorzy są szczególną grupą pacjentów. Wraz z wiekiem rośnie liczba problemów zdrowotnych, w tym związanych z ciśnieniem. Kiedy ciśnienie tętnicze nie jest prawidłowe i jak postępować w takich sytuacjach?
Kiedy ciśnienie krwi jest zbyt wysokie?
Podczas mierzenia ciśnienia widzimy na ciśnieniomierzu dwie wartości: ciśnienie skurczowe (pierwsza liczba) oraz ciśnienie rozkurczowe (druga liczba). O nadciśnieniu mówimy kiedy ciśnienie skurczowe jest równe lub wyższe niż 140, a rozkurczowe równe lub wyższe niż 80.[[1]] Wraz z wiekiem wartości konieczne do rozpoznania nadciśnienia nie ulegają zmianie.[[2]] Przy czym diagnozy nie stawia się na podstawie jednego pomiaru wykonanego w domu. Lekarz wylicza średnie wartości ciśnienia tętniczego, z co najmniej 2 pomiarów wykonanych na co najmniej 2 różnych wizytach i dopiero wtedy może postawić rozpoznanie.[[3]]
Kiedy rozpoczyna się przyjmowanie leków na nadciśnienie?
U osób między 65. a 80. rokiem życia lekarz może podjąć decyzję o przepisaniu leków, gdy ciśnienie jest wyższe niż 140/90. W przypadku pacjentów powyżej 80 roku życia leczenie zazwyczaj rozpoczyna się, jeżeli wyniki przekraczają 160/90. Oczywiście, gdy pacjent skończy 80 lat i wcześniej przyjmował leki to nie należy ich odstawiać samodzielnie.[3]
Jakie wartości ciśnienia są poprawne dla starszej osoby z nadciśnieniem?
Jeśli osoba w wieku 65-80 lat ma zdiagnozowane nadciśnienie tętnicze i przyjmuje z tego powodu leki to prawidłowymi wartościami dla takiej osoby są:
- dla ciśnienia skurczowego: 130-139mmHg,
- dla ciśnienia rozkurczowego: nie mniej niż 70mmHg i nie więcej niż 80mmHg.[[4]]
Dla osób po 80 roku życia wartości ciśnienia skurczowego mogą być nieco wyższe, jednak nie powyżej 150mmHg. Zakres dla ciśnienia rozkurczowego pozostaje bez zmian.[3]
Kiedy ciśnienie krwi jest za niskie?
Zbyt niskie ciśnienie krwi to tzw. hipotensja. Mówimy o niej kiedy ciśnienie jest niższe niż 90/60mmHg.[[5]] Co istotne, wartość ciśnienia zmienia się w ciągu doby. W nocy ciśnienie krwi jest niższe niż w ciągu dnia i to naturalne.[[6]]
Objawy wzrostu ciśnienia krwi
Pacjent nie zawsze odczuwa objawy wzrostu ciśnienia tętniczego. Z tego powodu jego regularne monitorowanie przy użyciu ciśnieniomierza jest bardzo ważne. W szczególności u osób ze zdiagnozowanym już nadciśnieniem tętniczym. Kiedy dojdzie do wysokiego skoku ciśnienia mogą się pojawić m.in.:
- bóle głowy,
- zmęczenie,
- zaburzenia widzenia,
- krwawienia z nosa,
- problemy z oddychaniem,
- nieregularne bicie serca.[[7]]
Objawy spadku ciśnienia krwi
Spadek ciśnienia krwi nie zawsze daje objawy. Jednak czasami mogą się pojawić następujące symptomy:
- zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia,
- uczucie osłabienia,
- omdlenia.[5]
Spadek ciśnienia krwi po wstaniu
Jeżeli w ciągu 3 minut od wstania ciśnienie skurczowe spada o minimum 20 mmHg lub rozkurczowe o co najmniej 10 mmHg mówimy o tzw. hipotonii ortostatycznej. Ryzyko jej występowania rośnie wraz z wiekiem, dlatego problem ten dotyka głównie osób starszych.[[8]]
Objawy spadku ciśnienia podczas wstawania
U części pacjentów hipotensja ortostatyczna może przebiegać bez objawów. Osoby, u których występują symptomy, mogą odczuwać zaraz po pionizacji ciała:
- zmęczenie,
- zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia,
- zaburzenia świadomości.
W niektórych przypadkach może nawet dojść do omdlenia.[8]
Kiedy zwiększa się ryzyko spadku ciśnienia podczas wstawania?
Hipotonia ortostatyczna pojawia się częściej:
- w gorących pomieszczeniach,
- po spożyciu większego posiłku.
Dlatego w miarę możliwości powinno się unikać tych czynników. Kiedy jest to niemożliwe, w takich warunkach należy wstawać wyjątkowo ostrożnie.[[9]]
Sposoby na unikanie spadku ciśnienia w czasie pionizacji
U osób z problemem hipotonii ortostatycznej należy unikać gwałtownego wstawania. Kiedy osoba leżąca chce wstać należy:
- Przyjąć pozycję siedzącą.
- Poczekać kilka minut w pozycji siedzącej.
- Powoli wstać, najlepiej z podparciem.
Ponadto w celu zmniejszenia objawów hipotonii ortostatycznej poleca się siadanie ze skrzyżowanymi nogami. Oczywiście, jeśli starszy pacjent jest w stanie to wykonać.[9]
Domowe sposoby na niskie ciśnienie krwi
Niektóre osoby mają stale niskie ciśnienie tętnicze. Część z nich nie odczuwa z tego powodu żadnych dolegliwości. Jeżeli niedociśnienie nie daje objawów, nie ma potrzeby jego leczenia. Pacjenci, którzy odczuwają jego skutki powinni:
- unikać dużych posiłków,
- unikać spożywania alkoholu,
- pić dużo płynów (2-3 litry na dobę).[9]
Zapobieganie wzrostom ciśnienia krwi
Jeśli pacjent ma zdiagnozowane nadciśnienie tętnicze i lekarz zlecił przyjmowanie leków obniżających ciśnienie, to stosowanie ich zgodnie z zaleceniami jest kluczowe. Poza leczeniem, bardzo ważne jest utrzymanie zdrowego stylu życia. Pomaga ono w obniżaniu ciśnienia krwi czy też w jego kontroli. Wśród zmian, jakie warto wprowadzić, należy wymienić:
- redukcję masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością,
- ograniczenie spożywania soli do 5 g dziennie,
- utrzymanie diety zapewniających dostarczanie wszystkich potrzebnych substancji odżywczych,
- wysiłek fizyczny dostosowany do możliwości,
- ograniczenie spożywania alkoholu,
- rzucenie papierosów.
Palenie papierosów ma szczególne znaczenie w zwiększaniu ryzyka wystąpienia groźnych powikłań po nadciśnieniu tętniczym, takich jak np. udaru czy zawału serca.[2]
Jak obniżyć ciśnienie krwi w domu?
Pierwszym postępowaniem w przypadku wzrostu ciśnienia krwi jest 30 minutowy odpoczynek. Pacjent może przebywać w pozycji leżącej lub siedzącej. Lekarz może przepisać też leki, których pacjent nie przyjmuje codziennie, a jedynie w sytuacjach dużego skoku ciśnienia. Jeżeli pacjent takie posiada, powinien się stosować do zaleceń lekarskich.[[10]]
Wzrost ciśnienia krwi – kiedy szukać pomocy lekarskiej?
Kiedy ciśnienie krwi wzrośnie powyżej 180/120mmHg należy pilnie skonsultować się z lekarzem. Medyk musi ocenić, czy przy tej sytuacji nie doszło do uszkodzenia ważnych narządów. Dalsze postępowanie będzie zależeć od występujących chorób, objawów, przyjmowanych leków.[10]
Wykaz źródeł
[1] Walczak-Gałęzewska M. et al.: Dwudziestoczterogodzinny pomiar ciśnienia tętniczego – przydatne narzędzie w codziennej praktyce klinicznej. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2015, 6(1)
[2] Grodzicki T. et al.: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym w wieku podeszłym. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. 2013
[3] Adamczak M. et al.: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. 2019
[4] Williams B. et al.: Wytyczne ESC/ESH dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym (2018). Nadciśnienie tętnicze w praktyce. 2018, 4(2)
[5] NHS: Low blood pressure (hypotension). 2020 [Dostęp: 11.08.22]
[6] Morris C.J. et al.: Day/Night Variability in Blood Pressure: Influence of Posture and Physical Activity. American Journal of Hypertension. 2013, 26(6).
[7] WebMD: Symptoms of High Blood Pressure. 2020. [Dostęp: 11.08.22]
[8] Joseph A. et al.: Orthostatic hypotension: A review. Nephrol Ther. 2017. 13, Suppl 1, S55-S67.
[9] Głuszek J., Kosicka T. Przewlekłe niedociśnienie – leczyć czy nie leczyć? Kardiologia po Dyplomie. 2012. 12
[10] Pręgowska-Chwała B. et al.: Nagły wzrost ciśnienia tętniczego – jak skutecznie pomóc i jak nie zaszkodzić? Stany Nagłe po Dyplomie. 2018. 01
