Chociaż wiosna i pierwsze dni lata nie należały do najcieplejszych w historii Polski, słońca dostaliśmy naprawdę wiele. Jak każdy medal, taka pogoda ma dwie strony, bo oprócz lepszego samopoczucia w związku z piękną pogodą, wzrosło ryzyko oparzeń słonecznych. Jak im zapobiegać i sobie z nimi poradzić?
Promieniowanie UV, melanina i pigmentacja skóry
Promieniowanie ultrafioletowe (UV), o którym często można usłyszeć czy przeczytać w mediach lub reklamach to naturalne promieniowanie, które pochodzi od słońca. Ilość UV, która dociera na powierzchnię naszej planety zależy od wielu czynników, m.in. od odległości Słońca od Ziemi (która się zmienia), pory dnia czy „grubości” warstwy ozonowej. Promienie UV są emitowane przez cały rok, jednak w okresie letnim, kiedy słońca jest najwięcej, najbardziej zagrażają naszej skórze.[i]
Melanina, związek znajdujący się w naszej skórze, odpowiada za ochronę powierzchni ciała przed negatywnym wpływem UV. To właśnie ilość pigmentu określa też kolor naszej skóry – im więcej melaniny, tym ciemniejsza jest. Jeśli ilość tego związku nie radzi sobie z natężeniem promieniowania, dochodzi do oparzenia słonecznego skóry.
Kiedy skóra jest „oparzona”?
Objawy oparzenia słonecznego są bardzo charakterystyczne. Każdy, kto kiedykolwiek spędził zbyt wiele czasu na słońcu bez ochrony, doświadczył przynajmniej niektórych z nich:
- Zaczerwienienie,
- Pęcherze, które z czasem napełniają się płynem
- Opuchlizna,
- Ból skóry i tkliwość,
- Uczucie gorąca,
- Ból głowy,
- Dreszcze.[ii]
Nie wszystkie objawy wystąpią zawsze. Im bardziej zostanie poparzona skóra, tym gorsze pojawią się efekty.
Podział oparzeń i udar cieplny
Skala oparzeń termicznych pozwala podzielić nam oparzenia na dwa rodzaje – według występujących objawów. Pierwszy stopień charakteryzuje się wyłącznie uczuciem ciepła w dotyku i zaczerwienieniem skóry, w drugim natomiast pojawiają są pęcherze z płynem i opuchlizna.[iii]
Jeśli wystawimy nasz organizm na promienie słoneczne i wysoką temperaturę, ryzykujemy pojawieniem się udaru cieplnego (inaczej: słonecznego). To znacznie poważniejszy stan, który wymaga specjalnego traktowania i może bezpośrednio zagrażać życiu.[iv]
Zapobieganie oparzeniom słonecznym
Oparzeniom słonecznym można zapobiegać na kilka prostych sposobów:
- Pierwszy i najbardziej oczywisty to unikanie ekspozycji (wystawiania się) na promienie słoneczne, szczególnie w godzinach 10:00-16:00.
- Drugi to stosowanie kremów, mleczek do opalania i sprayów z filtrem UV. To naprawdę skuteczne preparaty, które blokują negatywny wpływ UV na naszą skórę. Im większa liczba na opakowaniu kosmetyku (np. 50, 50+), tym większa ochrona przed promieniowaniem. Preparaty z filtrem powinno nakładać się co 2 godziny.
- Kolejna metoda jest mniej wygodna i proponuje noszenie grubo tkanej, ciemnej, ale cienkiej odzieży.2
Większe ryzyko oparzeń
Istnieje kilka czynników, które mogą zwiększyć ryzyko bolesnego i długo leczonego oparzenia słonecznego. Oprócz niestosowania powyższych rad, należy uważać jeśli:
- Stosowane są niektóre leki (informacje o ryzyku oparzenia znajdują się w ulotce lub poinformuje o tym farmaceuta w aptece),
- Brak jest regularnego nawodnienia,
- Osoba posiada jasną karnację,
- Osoba cierpi na niektóre choroby, np. bielactwo,
- Celowo eksponuje się skórę w celu opalenia.2
Leczenie oparzeń słonecznych
Metody leczenia oparzeń słonecznych są naprawdę rozmaite. Pierwsza część pomocnych produktów to te dostępne w aptekach i sklepach. Prosząc o preparat na oparzenie, należy szukać w składzie:
- Pantenol,
- Witaminę E,
- Alantoinę,
- Aloes.
Wymienione składniki przede wszystkim wspierają proces gojenia i łagodzą odczuwany dyskomfort. Występują w postaci kremów, maści i pianek, przy czym ostatnia postać może być najmniej bolesna w rozprowadzaniu na skórze.
Dodatkowo, można zastosować popularne leki przeciwbólowe, jeśli to konieczne. Niektóre z nich, niestety, zwiększają ryzyko oparzeń, dlatego po zażyciu nie powinno się wracać „na słońce”.
Metody domowe
Oczywiście, jak w wielu przypadkach, tak i przy oparzeniach pomoc znajdziemy w kuchennej szafce lub lodówce. Na oparzoną skórę można zaaplikować miód naturalny (właściwości przeciwzapalne i nawilżające), płatki owsiane namoczone w wodzie (zmniejszają uczucie swędzenia) oraz produkty mleczne w postaci okładów, np. maślanka, jogurt naturalny (chłodzą i działają antybakteryjnie). Dobrze sprawdzi się także prysznic w letniej lub chłodnej wodzie.[v],[vi],[vii]
Czego unikać
Przede wszystkim nie powinno się stosować opłukiwania skóry lodowatą wodą lub przykładania lodu tuż po zejściu ze słońca. Tkanka skórna doznaje wtedy szoku termicznego. Niewskazane jest także przebijanie bąbli na skórze, co może doprowadzić do zakażenia i opóźni proces gojenia.1
Podsumowanie
Aby być przygotowanym na oparzenia słoneczne, warto zapamiętać kilka informacji:
- Ochrona ciała przed oparzeniem to najlepszy sposób na uniknięcie bólu. Stosuj filtry, nie opalaj się, dbaj o dobre nawodnienie organizmu.
- Skuteczne leczenie oparzeń to połączenie specjalnych preparatów i rozsądnego korzystania z domowych sposobów.
- Lodowata kąpiel i przebijanie pęcherzy jedynie zaszkodzi Twojej skórze.
[i] Young A, Tewari A: Sunburn. UpToDate 2020
[ii] Guerra KC, Crane JS. Sunburn. [Updated 2022 May 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534837/ [dostęp: 17.06.2022]
[iii] Jeschke, Marc G et al. “Burn injury.” Nature reviews. Disease primers vol. 6,1 11. 13 Feb. 2020
[iv] Morris A, Patel G. Heat Stroke. [Updated 2022 Apr 30]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537135/ [dostęp: 17.06.2022]
[v] Hekmatpou, Davood et al. “The Effect of Aloe Vera Clinical Trials on Prevention and Healing of Skin Wound: A Systematic Review.” Iranian journal of medical sciences vol. 44,1 (2019): 1-9
[vi] Kazimierska K, Kalinowska-Lis U. Milk Proteins-Their Biological Activities and Use in Cosmetics and Dermatology. Molecules. 2021;26(11):3253. Published 2021 May 28
[vii] Huseini HF, Rahimzadeh G, Fazeli MR, Mehrazma M, Salehi M. Evaluation of wound healing activities of kefir products. Burns. 2012 Aug;38(5):719-23
