Czy omdlenie jest niebezpieczne?

Omdlenie to czasowa utrata przytomności. Zazwyczaj trwa krótko i samo przemija. Jakie są przyczyny omdleń i w jaki sposób pomóc osobie, która chwilowo straciła przytomność? Czy omdlenie jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia? Czy to powód do kontaktu z kardiologiem?

Czym jest spowodowane omdlenie?

Do omdlenia dochodzi z powodu niewystarczającego przepływu krwi przez mózg. Omdlenie cechuje się szybkim początkiem, krótkim czasem trwania oraz samoistnym powrotem do przytomności. Czasami chwilową utratę przytomności poprzedza tzw. stan przedomdleniowy. Osoba w takim stanie może mieć:

  • zawroty głowy,
  • nudności,
  • zaburzenia widzenia,
  • problemy ze słuchem,
  • kołatanie serca.[[1]]

Przyczyny omdlenia

Powody omdlenia są różne. Może ono wynikać z:

  • zbyt szybkiego wstania,
  • niewystarczającego nawodnienia lub odżywienia organizmu,
  • wysokiej temperatury otoczenia,
  • problemów z sercem i układem krążenia,
  • zbyt dużej ilości alkoholu lub innych używek,
  • stresu.[[2]]

Omdlenie odruchowe

Omdlenia odruchowe zależą od mechanizmów nerwowych. Mogą być one m.in. wazowagalne. Są najczęstszą przyczyną omdleń u dzieci. Do zdarzenia może dojść wskutek stania lub stresu. Istnieją też pewne sytuacje, w których częściej dochodzi do omdleń, np. po wysiłku fizycznym, w trakcie kaszlu, połykania, oddawania moczu. Zazwyczaj poprzedzają je objawy takie jak zawroty głowy, pogorszenie widzenia, bladość.[[3],[4]]

Omdlenie ortostatyczne

Przyczyną omdlenia ortostatycznego jest spadek ciśnienia krwi. Dzieje się tak np. w trakcie zmiany pozycji z leżącej lub siedzącej na stojącą. Reakcja na spadek ciśnienia może być natychmiastowa alub opóźniona. Ta druga opcja częściej zdarza się u osób starszych. Po kilku minutach od wstania następuje utrata przytomności. Jest to niebezpieczne, ponieważ osoba taka nie jest przygotowana na upadek.

Istnieją pewne czynniki zwiększające ryzyko hipotonii ortostatycznej, czyli nagłych spadków ciśnienia wskutek zmiany pozycji, na przykład:

  • niektóre leki (moczopędne, rozszerzające naczynia),
  • krwawienie,
  • biegunka, wymioty,
  • niektóre schorzenia (m.in. cukrzyca, niewydolność nerek).[3,4]

Omdlenie kardiogenne

Omdlenia kardiogenne związane są z zaburzeniami rytmu lub innymi chorobami serca.[3]

Kiedy udać się do lekarza?

Chociaż większość omdleń nie jest bezpośrednim zagrożeniem życia, każda chwilowa utrata przytomności powinna zostać skonsultowana z lekarzem. Na podstawie wywiadu będzie on mógł określić przyczynę omdlenia. Może też zlecić odpowiednie testy, które pomogą w diagnozie i wykluczą m.in. choroby serca.[2,3]

Nie każda chwilowa utrata przytomności oznacza omdlenie. Czasami za przemijającą utratą przytomności stoją pewne stany chorobowe, np. niektóre rodzaje padaczek. Dlatego tak ważne jest znalezienie genezy problemu i jeżeli to konieczne, wdrożenie odpowiedniego leczenia.[3]

Testy diagnostyczne

W zależności od okoliczności utraty przytomności lekarz może skierować pacjenta na przykład na:

  1. EKG, czyli elektrokardiogram. To bezbolesne badanie, w trakcie którego umieszcza się na ciele pacjenta elektrody i za ich pomocą bada się pracę serca.
  2. Badanie wysiłkowe, czyli formę badania EKG, w trakcie którego pacjent ma podłączone elektrody, ale jednocześnie cały czas pozostaje w ruchu, np. będąc na bieżni lub rowerze stacjonarnym.
  3. Holter EKG, który pozwala rejestrować pracę serca przez dłuższy czas. Pacjentowi podłącza się elektrody, które są połączone z niewielkim urządzeniem rejestrującym. Po podłączeniu, pacjent wraca do domu i może wykonywać wszystkie codzienne czynności. W tym czasie Holter EKG cały czas rejestruje akcję serca.
  4. USG serca (echo serca, echokardiogram), czyli rodzaj badania obrazowego. Pozwala zobaczyć struktury wewnętrzne organizmu.[1,3]

Podstawowym badaniem w diagnostyce omdleń jest także pomiar ciśnienia tętniczego. Wykonuje się go w pozycji leżącej i stojącej. Pomocne może być także badanie krwi, np. hematokryt (wskaźnik określający stosunek czerwonych krwinek do krwi pełnej), stężenie hemoglobiny. Jeżeli podejrzewa się hipoksję, czyli niedotlenie organizmu bada się także wysycenie krwi tętniczej tlenem.[3]

Omdlenie – jak udzielić pierwszej pomocy?

Jeżeli czujesz się słabo, towarzyszą Ci objawy charakterystyczne dla stanu przedomdleniowego, połóż się lub usiądź. W razie utraty przytomności zabezpiecza Cię to przed nagłym upadkiem. Jeżeli siadasz, umieść głowę między kolanami. Poinformuj kogoś z otoczenia, że nie czujesz się zbyt dobrze i poproś go o pozostanie z Tobą przez chwilę.

Jeżeli jesteś świadkiem zdarzenia, że ktoś traci lub stracił przytomność, udziel mu pierwszej pomocy.

  1. Jeśli osoba jest przytomna, poproś aby się położyła. Jeżeli ktoś już zemdlał, połóż go na plecach, a nogi unieś.
  2. Sprawdź oddech. W sytuacji, gdy coś utrudnia oddychanie, np. krawat, usuń przyczynę.
  3. Upewnij się, że osoba ta ma wystarczający dostęp do świeżego powietrza. Poproś inne osoby, aby odeszły. Jeżeli masz możliwość, otwórz okno. Jeśli doszło do omdlenia w miejscu, w którym oddychanie może być utrudnione (np. sauna), postaraj się wynieść chorego.
  4. Po ok. 20 sekundach przytomność powinna wrócić. Poproś poszkodowanego, aby nie wstawał od razu, gdyż może to doprowadzić do powtórnego omdlenia.
  5. Gdyby po kilku minutach osoba była dalej nieprzytomna, należy wezwać służby ratownicze i monitorować stan poszkodowanego (drożność dróg oddechowych).[[5],[6]]

Podsumowanie

Jeżeli zdarzyło Ci się stracić na chwilę przytomność, nie bagatelizuj objawów. Skonsultuj z lekarzem omdlenie, opisując w jakich warunkach doszło do utraty przytomności, ile mniej więcej ono trwało, czy chorujesz na coś przewlekle oraz czy stosujesz leki na stałe. Większość przypadków to niegroźne, sporadycznie pojawiające się omdlenia, ale warto wykluczyć ryzyko pewnych schorzeń, w tym chorób serca.

Wykaz źródeł


[1]           Johns Hopkins Medicine: Syncope (Fainting) [dostęp 3.08.2022]

[2]           NHS: Fainting. 2020 [dostęp 3.08.2022]

[3]           Wytyczne ESC dotyczące rozpoznawania i leczenia omdleń. 2018

[4]           Benditt D et al.: Syncope in adults: Epidemiology, pathogenesis, and etiologies. UpToDate. 2022 [dostęp 3.08.2022]

[5]           MayoClinic: First aid – fainting. 2021 [dostęp 3.08.2022]

[6]           St. John Ambulance: Fainting. 2021. [dostęp 3.08.2022]