Każdy z nas czasami czuje się zmęczony. Co jednak, gdy stan ten towarzyszy nam dłużej, a dodatkowo nasza skóra jest sucha, przybieramy na wadze, a także odczuwamy smutek? Dobrze w takiej sytuacji udać się do lekarza i powiedzieć mu o tych objawach. Mogą one, lecz nie muszą, wskazywać na niedoczynność tarczycy.
Funkcje tarczycy
Tarczyca to mały gruczoł przypominający kształtem motyla i mieści się w okolicach szyi. Jej zadaniem jest produkcja hormonów regulujących metabolizm organizmu – trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Hormony tarczycowe wpływają także na układ rozrodczy, czy też wzrost organizmu.[[1],[2]]
Niedoczynność tarczycy to stan, w którym wymieniony gruczoł nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów, tym samym wpływając na funkcjonowanie całego organizmu.[1]
Jak objawia się niedoczynność tarczycy?
Niedoczynność tarczycy objawia się bardzo różnie. Zależy to m.in od wieku pacjenta oraz czasu trwania choroby i ciężkości niedoboru hormonów tarczycy. Wśród objawów wyróżnić można:
- zmęczenie,
- uczucie zimna,
- przyrost masy ciała,
- zaparcia,
- suchość skóry,
- bóle mięśni.
W przypadku kobiet mogą się pojawić także nieregularne miesiączki.[2]
Badania
Ponieważ, jak już wspomnieliśmy, objawy mogą świadczyć o szeregu różnych chorób, w pierwszej kolejności powinniśmy wybrać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Na podstawie zebranego wywiadu, zleci on badania, które pomogą zdiagnozować przyczynę problemów.
Jakie badania?
Przede wszystkim należy pamiętać, że samodzielne interpretowanie wyników badań bez wykształcenia w tym kierunku, jest złym pomysłem. Zakres prawidłowych wyników może się różnić w zależności od m.in. płci czy też laboratorium, w którym przeprowadzano pomiary.
Kluczowe parametry w diagnostyce chorób tarczycy to poziom:
- tyreotropiny (TSH),
- tyroksyny (T4),
- trijodotyroniny (T3),
- przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (antyTPO),
- przeciwciał skierowanych przeciwko tyreoglobulinie (antyTG).
Jeżeli lekarz uzna to za wskazane, może zlecić także badanie USG tarczycy. Dzięki niemu dowiadujemy się, jaki jest wymiar, kształt i objętość tarczycy.
Kto jest zagrożony?
Chociaż nie zaleca się wykonywania rutynowo badań tarczycy u zdrowych, bezobjawowych osób, powinniśmy znać objawy związane z niedoczynnością tarczycy, a także grupy szczególnie narażone na jej wystąpienie.
Zdecydowanie częściej (5-8 razy większe ryzyko zachorowania) choroba dotyka kobiet. Szczególnie wyczuleni powinni być m.in. pacjenci:
- po napromienianiu szyi lub narażeniu na inne czynniki (np. operację), które mogły uszkodzić tarczycę,
- z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób tarczycy (ktoś w rodzinie miał problemy z tarczycą),
- z innymi chorobami autoimmunologicznym (np. reumatoidalnym zapaleniem stawów),
- z zaburzeniami przysadki lub podwzgórza,
- przyjmujący niektóre leki, które potencjalnie mogłyby uszkadzać tarczycę, np. sterydy, amiodaron (lek stosowany w zaburzeniach rytmu serca).
Rutynowe oznaczenie TSH powinny wykonać kobiety planujące ciążę. Nieleczona niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronienia oraz negatywnie wpływa na rozwój płodu.[2]
Leczenie niedoczynności tarczycy
Nie jesteśmy w stanie zapobiec wystąpieniu niedoczynności tarczycy, ale możemy ją leczyć. Chorując na niedoczynność tarczycy, brakuje nam hormonów, które normalnie wytwarza ten organ, w tym tyroksyny. Aby więc wyrównać poziom T4, podaje się lewotyroksynę w postaci leku w tabletkach. Lekarz na podstawie wyników badań indywidualnie dobiera dawkę i określa schemat dawkowania.[2,[3]]
Leki zawierające lewotyroksynę przyjmuje się zazwyczaj rano na czczo (ok. pół godziny przed śniadaniem). Dzięki temu unikamy ryzyka, że jedzenie lub inne leki wejdą w interakcję, czyli będą sobie nawzajem przeszkadzać. Taka sytuacja może zmniejszyć skuteczność terapii.[[4]]
Osoby, które z różnych przyczyn nie są w stanie przyjąć leku rano, po uzgodnieniu z lekarzem mogą wybrać schemat wieczorny. W takim wypadku lek należy brać regularnie w porze wieczornej minimum 3 godziny po ostatnim posiłku.[[5]]
Dla większości osób niedoczynność tarczycy to choroba przewlekła, co znaczy, że muszą oni przyjmować leki przez całe życie.[3]
Terapia skojarzona
Większość pacjentów odczuwa korzyści ze stosowania dopasowanej dawki samej lewotyroksyny. Na rynku farmaceutycznym dostępne są także preparaty zawierające skojarzenie lewotyroksyny z liotyroniną (odpowiednikiem T3). Jeżeli lekarz uzna, że preparat łączony będzie lepszą opcją, może zalecić leki zawierające taką kombinację.[[6]]
Czy mając niedoczynność tarczycy mogę zajść w ciążę?
Niedobór hormonów tarczycy może wpływać na regularność cyklów menstruacyjnych oraz wiązać się z brakiem owulacji. Nie oznacza to jednak, że kobiety chorujące na niedoczynność tarczycy nie mogą zajść w ciążę. W trakcie planowania dziecka warto udać się do lekarza, który zleci odpowiednie badania. Dzięki temu możemy się dowiedzieć, czy tarczyca funkcjonuje prawidło, a w przypadku niedoczynności wdrożyć działania mające na celu wyrównanie poziomu hormonów. Dzięki temu istnieje większa szansa zapłodnienia, a także mniejsze ryzyko komplikacji w trakcie ciąży.[[7]]
Wykaz źródeł
[1] NHS: Underactive thyroid (hypothyroidism). 2021 [dostęp 20.02.2023]
[2] Ross DS.: Diagnosis of and screening for hypothyroidism in nonpregnant adults. UpToDate. 2022
[3] Ross DS.: Treatment of primary hypothyroidism in adults. UpToDate. 2022
[4] ChPL: Euthyrox N 100, 100 mikrogramów, tabletki. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 10514
[5] Rajput R, Chatterjee S, Rajput M. Can Levothyroxine Be Taken as Evening Dose? Comparative Evaluation of Morning versus Evening Dose of Levothyroxine in Treatment of Hypothyroidism. J Thyroid Res. 2011;2011:505239.
[6] Madan R, Celi FS. Combination Therapy for Hypothyroidism: Rationale, Therapeutic Goals, and Design. Front Endocrinol (Lausanne). 2020 Jul 8;11:371
[7] Hubalewska-Dydejczyk A, et al.: Thyroid diseases in pregnancy: guidelines of the Polish Society of Endocrinology. Endokrynol Pol. 2021;72(5):425-488
