Ciąża to okres przygotowań na przyjście maluszka na świat. Przyszła mama powinna dbać o zdrowie swoje i rozwijającego się w niej dziecka. Jakie składniki odżywcze są szczególnie ważne?
Dieta czy suplementacja?
Dieta kobiety w ciąży powinna być dobrze zbilansowana. Dzięki temu dostarcza sobie składniki do prawidłowego funkcjonowania, a dziecku – do wzrostu i rozwoju. Dlatego w czasie ciąży warto przeanalizować swoje nawyki żywieniowe, zamiast sięgać w pierwszej kolejności po wielowitaminowe suplementy diety.[[1]] Jednak nie zawsze jesteśmy w stanie zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na kluczowe w ciąży składniki. Przyjrzyjmy się aktualnym rekomendacjom dotyczącym suplementacji u kobiet ciężarnych.
Kwas foliowy
Kwas foliowy, inaczej witamina B9, to niezbędny składnik odżywczy, szczególnie dla kobiet planujących i będących w ciąży. Odpowiada za syntezę DNA i RNA, ale także bierze udział w wytwarzaniu i różnicowaniu elementów krwi oraz funkcjonowaniu układu nerwowego.[[2]]
Dlaczego kwas foliowy jest tak ważny w ciąży?
Przyjmowanie zalecanych dawek kwasu foliowego w ciąży, zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej u dziecka. Dzięki odpowiedniej diecie lub suplementacji witaminy B9 przez mamę, układ nerwowy dziecka może się prawidłowo rozwijać.[2]
Źródła kwasu foliowego
Naturalnie kwas foliowy występuje w :
- jajach,
- mleku,
- drożdżach,
- grochu i fasoli,
- warzywach liściastych, jak: szpinak, sałata.[2]
Jaka dawka kwasu foliowego?
Rekomendowana dawka kwasu foliowego zależy od trymestru ciąży. W I trymestrze zaleca się przyjmowanie 0,4-0,8 mg kwasu foliowego dziennie. Po 12 tygodniu ciąży dawka ta wynosi między 0,6 a 0,8 mg na dzień. Taką też dawkę poleca się stosować w okresie karmienia piersią. Zapotrzebowanie na kwas foliowy może być większe, gdy np. w poprzedniej ciąży rozwinęła się wada cewy nerwowej.[1]
Suplementację kwasem foliowym zaleca się, jak wcześniej wspomniano, już na etapie planowania ciąży. Najlepiej, aby wszystkie kobiety zdolne do zajścia w ciążę dbały o spożywanie 0,4 mg/dobę kwasu foliowego.[1,2]
Witamina D w ciąży
Ciężko zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na witaminę D posiłkami. Co prawda znajdziemy ją w żółtkach jaj, żółtych serach, czy też rybach (np. łososiu), ale nie są to wystarczające ilości. Głównie witaminę D czerpiemy dzięki jej syntezie w skórze pod wpływem słońca. Niestety w związku z klimatem, w jaki żyjemy, często zdarzają się niedobory tej witaminy.
Najoptymalniej jest dostosować dawkę do stężenia witaminy D w surowicy. W tym celu konieczne jest jej oznaczenie. Jeżeli badanie nie jest możliwe, sugeruje się przyjmowanie 2000 j.m./dobę przez cały okres ciąży i laktacji. Zalecenie to obejmuje kobiety bez obciążeń wskazujących na znaczny niedobór witaminy D oraz o prawidłowym BMI.[1,[3]]
Rola witaminy D w ciąży
Witamina D korzystnie wpływa na zdrowie mamy, na przykład wspierając pracę układu odpornościowego. Wspomaga ona także wchłanianie wapnia i prawidłowy rozwój układu kostnego dziecka.[1,[4]]
DHA w ciąży – zalecenia
DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy, to wielonienasycony kwas tłuszczowy. Znaczne ilości DHA znajdziemy m.in. w rybach lub algach. Kupując ryby, warto jednak zwrócić uwagę na ich jakość oraz gatunek. Niektóre z nich mogą zawierać duże ilości szkodliwych substancji, takich jak rtęć, co jest szczególnie groźne dla maluszków będących w brzuchu mamy. Największe stężenie rtęci znajduje się np. w tuńczykach.
Wiele preparatów dla kobiet w ciąży ma w swoim składzie właśnie DHA. Zalecana suplementacja to co najmniej 200 mg DHA dziennie u każdej kobiety w ciąży, a w grupie osób zagrożonych przedwczesnym porodem – 1000 mg/dobę.[1]
Rola DHA
DHA obniża ryzyko przedwczesnego porodu. Ponadto jest niezbędny do prawidłowego rozwoju mózgu i siatkówki płodu.[4]
Zapotrzebowanie na jod w czasie ciąży
Jego zapotrzebowanie w czasie ciąży wzrasta, nie tylko ze względu na zapotrzebowanie płodu, ale także zwiększoną jego utratę przez nerki. Jod bierze udział w regulacji pracy tarczycy, co jest kluczowe dla kobiety ciężarnej i jej rozwijającego się dziecka, ale także z perspektywy planowania powiększenia rodziny.[1]
Znaczenie jodu dla rozwijającego się dziecka
Niedobór tego pierwiastka może doprowadzić do:
- zwiększonego ryzyka poronień lub przedwczesnych porodów,
- uszkodzeń układu nerwowego, w tym wrodzonego niedorozwoju umysłowego,
- niedosłuchu lub głuchoty u noworodków.[1]
Rekomendacje suplementacji jodu w ciąży
Zaleca się przyjmowanie jodu przez wszystkie kobiety w ciąży w dawce 150-200 mcg/dobę. U przyszłych mam z chorobami tarczycy, suplementacja jodu powinna być prowadzona pod kontrolą stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał tarczycowych.[1]
Źródła jodu
Duże zawartości jodu znajdziemy w rybach morskich, np. dorszu, makreli, flądrze, ale także algach.[4]
Suplementacja żelaza w ciąży
Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie „Czy suplementować w ciąży żelazo?”. Z całą pewnością, to potrzebny składnik, dlatego należy dbać o jego należyty udział w diecie. Żelazo znajduje się w szpinaku, soczewicy, dyni oraz mięsie. Warto zwracać uwagę na rodzaj żelaza (hemowe lub niehemowe), jakie znajduje się w pokarmach. Hemowe, lepiej przyswajalne, znajdziemy w mięsie, natomiast niehemowe – m.in. w produktach roślinnych.
Na początku ciąży warto oznaczyć, jaki ma się „magazyn” żelaza. Odpowiednie badania zleci lekarz. Na tej podstawie ustali on także, czy jest konieczna suplementacja żelaza oraz w jakiej dawce.[1]
Rola żelaza w ciąży
Żelazo jest niezbędne do rozwoju mózgu płodu i łożyska oraz do prawidłowego funkcjonowania krwinek czerwonych matki.[4]
Podsumowanie
Prawidłowe odżywianie przyszłej mamy to kluczowy czynnik wpływający na rozwój płodu. W związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na niektóre składniki warto rozważyć ich suplementację. W sytuacji, gdy nie jesteśmy pewni, jaki preparat jest najlepszy dla danej kobiety w ciąży, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Wykaz źródeł
[1] Zimmer M et al.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna. 2020; 5(4):170-181
[2] Goetzl LM et al.: Preconception and prenatal folic acid supplementation. UpToDate. 2023
[3] Płudowski P, et al.: Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients. 2023; 15(3):695
[4] Garner CD et al.: Nutrition in pregnancy: Dietary requirements and supplements. UpToDate. 2023
