SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego, powoduje wiele dyskomfortu w życiu. Głównym jego objawem są wzdęcia i bóle brzucha. Jak sobie poradzić z tą chorobą?
SIBO – co to?
Nasze jelita zamieszkują bakterie, które odpowiadają m.in. za trawienie, syntezę witamin oraz ochronę przed namnażaniem chorobotwórczych bakterii. Niektóre znajdują się tylko w jelicie grubym, inne tylko w jelicie cienkim. Mimo ważnych ról jakie pełnią, ich zbyt duża ilość może prowadzić do chorób układu pokarmowego, w tym SIBO, czyli rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. Oznacza to, że w jelicie cienkim jest za dużo bakterii lub znajduje się w nim nieprawidłowy typ bakterii np. te z jelita grubego. Przyczynami takiego stanu mogą być zaburzenia motoryki jelit, zapalenie trzustki czy zaburzenia anatomiczne.[1]
Objawy SIBO
Pewne składniki odżywcze, w prawidłowych warunkach, zostałyby wchłonięte w jelicie cienkim. Niestety wskutek działania mikroorganizmów, nadmiernie fermentują, uwalniając gazy. Gazy napinają ścianę jelita, wywołując dyskomfort, a nawet ból. Objawy SIBO różnią się częstotliwością, czasem trwania i ciężkością. Najczęstsze to:
- bóle brzucha,
- odbijanie,
- wzdęcia,
- biegunka,
- nadmierne oddawanie gazów,
- niestrawność.
U niektórych osób SIBO objawia się zmęczeniem i słabą koncentracją. W ciężkich przypadkach występują także zaburzenia wchłaniania. Prowadzi to do spadku masy ciała oraz niedoborów witamin D, B12 i żelaza. Skutkiem może być anemia czy choroby kości.[1,2]
Jak zdiagnozować SIBO?
Diagnoza SIBO opiera się na teście oddechowym (wodorowo-metanowym). Polega on na pomiarze poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu, po podaniu pacjentowi doustnie glukozy bądź laktozy. U osoby z SIBO, drobnoustroje w jelitach będą metabolizowały węglowodany z uwolnieniem sporej ilości metanu i wodoru.[3]
Test oddechowy wodoro-metanowy wymaga odpowiedniego przygotowania, co zapewni wiarygodność wyników. Na badanie należy przyjść na czczo po 8-12 godzinnym poście. Ważne, by 12 godzin przed testem unikać węglowodanów złożonych, np.:
- chleba,
- makaronu,
- błonnika.
Niewskazane jest też spożywanie produktów mlecznych. Jeśli stosowano antybiotyki, trzeba odczekać 4 tygodnie od zakończenia kuracji. Podobnie przy zażywaniu leków prokinetycznych, czyli takich, które pobudzają ruchy jelit, i przeczyszczających. W ich przypadku wystarczy tydzień przerwy. W dniu badania nie wolno palić papierosów i trzeba unikać wysiłku fizycznego, by nie zaburzyć wyniku testu. Warto dodać, że u niektórych osób konieczne może okazać się wykonanie testu polegającego na pobraniu treści jelitowej przez specjalną sondę.[4]
SIBO – i co dalej? Jak poradzić sobie z SIBO
Celem leczenia SIBO jest ograniczenie rozrostu bakterii. Osiągamy to za pomocą antybiotyków. Zalecana zwykle terapia trwa 14 dni. Po jej zakończeniu część pacjentów odczuwa poprawę. Może zdarzyć się, że odpowiedź na leczenie nie będzie zadowalająca, wtedy należy przeprowadzić diagnostykę pod kątem nakładających się schorzeń np. nietolerancji pokarmowych, celiakii, zespołu jelita drażliwego (IBS). Leczenie SIBO obejmuje także uzupełnienie niedoborów np. witaminy B12 czy żelaza.[3]
SIBO a probiotyki
Amerykańskie Stowarzyszenie Gastroenterologów nie zaleca stosowania probiotyków w leczeniu SIBO. Część z nich może prowadzić do zaostrzenia objawów SIBO, np. wzdęć. Nie można wskazać konkretnych probiotyków, które wykazywałby skuteczność i nie pogarszały stanu pacjenta.[3]
Dieta w SIBO
Sposób odżywiania może u niektórych osób łagodzić objawy SIBO. Mowa tutaj o diecie low-FODMAP. Jej wprowadzenie należy skonsultować z dietetykiem, który omówi dokładnie kolejne jej fazy i zasady. Taką dietę można stosować maksymalnie przez 6 tygodni.[3]
Co jeść, a czego unikać?
FODMAP, czyli krótkołańcuchowe węglowodany, są słabo wchłanialne i szybko fermentujące. Dlatego u osób z chorobami jelit, np. SIBO, powodują wzdęcia oraz ból brzucha. Ograniczenie tych składników w diecie może złagodzić objawy u niektórych osób. Do FODMAP zaliczamy:
- fruktozę (np. w miodzie),
- laktozę (np. produkty mleczne),
- fruktany (np. w czosnku),
- galaktany (np. w roślinach strączkowych),
- poliole (np. ksylitol).
Wspomniana dieta low-FODMAP ma na celu eliminację produktów, które nasilają dolegliwości. Jej wprowadzenie składa się z 3 etapów:
- Wyeliminowanie z jadłospisu posiłków bogatych w FODMAP i zastąpieniu ich tymi o niskiej zawartości FODMAP na 2-6 tygodni.
- Ponowne, stopniowe wprowadzanie produktów zawierających FODMAP w ciągu 8-12 tygodni.
- Personalizacja diety. Dzięki stopniowemu wprowadzaniu składników, można zidentyfikować te, które powodują dolegliwości.
Co więc jeść, a czego unikać przy tej diecie w SIBO?
Przykłady produktów
| Produkty | Duża zawartość FODMAP | Mała zawartość FODMAP |
| Warzywa | Karczoch, szparagi, kalafior, brukselka, kapusta, czosnek, por, cebula, buraki | Bakłażan, papryka, marchew, ogórek, ziemniak, pomidor, cukinia |
| Owoce | Jabłka, wiśnie, mango, nektarynki, gruszki, śliwki | Banany, winogrona, kiwi, pomarańcza, cytryny, ananas, truskawki |
| Mleko i produkty mleczne | Mleko krowie, twaróg, mleko sojowe, budyń, lody | Ser żółty, mozzarella, camembert, feta, mleko migdałowe |
| Pieczywo i produkty zbożowe | Mąka i pieczywo na bazie pszenicy, żyta, jęczmienia | Mąka owsiana, kukurydziana, ryżowa, chleb orkiszowy, płatki owsiane |
| Orzechy i nasiona | Orzechy nerkowca, pistacje | Orzechy włoskie, orzeszki ziemne, pestki dyni |
Źródło: Siuba-Strzelińska M; Dieta FODMAP – zasady i zastosowanie; Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 06.12.2022]
Dieta taka powinna być odpowiednio dobrana przez dietetyka, by nie doprowadzić do niedoborów witamin czy składników odżywczych spowodowanych eliminacją wielu produktów. Również, jeśli po 6 tygodniach rygorystycznej diety brak jest efektów, nie należy jej kontynuować.[3,5]
Wykaz źródeł
1 Okuniewicz R, Moos Ł, Brzoza Z. Small Intestinal Bacterial Overgrowth Syndrome. Postępy Mikrobiologii – Advancements of Microbiology. 2021;60(3): 203-210
2 Pimentel et al.; ACG Clinical Guidline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth; The American Journal of Gastroenterology; February 2020;V115;I2;p165-178
3 Jabłowki M, Białkowska-Warzecha J, Jabłowska A; Zespół rozorostu bakteryjnego SIBO. Jak diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych?; Lekarz POZ 1/2022
4 Pimentel M; Small intestinal bacterial overgrowth: Clinical manifestations and diagnosis; UpToDate 2022 [dostęp 05.12.2022]
5 Siuba-Strzelińska M; Dieta FODMAP – zasady i zastosowanie; Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 06.12.2022]
