Wokół tematu szczepień narosło wiele mitów oraz kontrowersji. Czy wiecie, jak działają szczepionki oraz czym jest kalendarz szczepień? W poniższym artykule przedstawiamy odpowiedzi na częste pytania związane ze szczepionkami.
Czym są szczepionki?
Szczepionki to preparaty chroniące organizm przed zakażeniem wieloma ciężkimi chorobami zakaźnymi. Niektóre chronią przed jedną wybraną chorobą, a inne, czyli tak zwane szczepionki skojarzone, przed kilkoma (np. szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce). Szczepionki zabezpieczają także przed niebezpiecznymi powikłaniami chorób zakaźnych.[[1]]
Skład szczepionki
Szczepionki zawierają w swoim składzie małe ilości antygenów, np. części drobnoustrojów chorobotwórczych. Nie są one w stanie wywołać choroby, ale „uczą” układ odpornościowy jak je rozpoznać i zwalczyć, gdy antygen pojawi się w dużych ilościach np. podczas kontaktu z zakażoną osobą.[1]
Dodatkowo szczepionki, jak wiele leków, zawierają substancje pomocnicze. To np.:
- adiuwanty – substancje wzmacniające działanie szczepionki np. sole glinu,
- stabilizatory – mają za zadanie utrzymać skuteczność szczepionki przez określony czas po jej wyprodukowaniu np. żelatyna,
- środki konserwujące – chroniące szczepionkę przed zanieczyszczeniami np. tiomersal.
W składzie szczepionki mogą także znaleźć się śladowe ilości składników użytych w procesie jej produkcji np. białko jaja kurzego. Warto zaznaczyć, że wszystkie substancje stosowane w szczepionkach są dokładnie przebadane i występują w bezpiecznych dla ludzi dawkach.[[2]]
Obowiązkowe szczepienia dzieci
Po narodzinach układ odpornościowy dziecka nie jest w pełni rozwinięty, tym samym staje się dużo bardziej narażony na wszelkie infekcje niż organizm dorosłego człowieka. Szczepienie pomaga budować naturalne mechanizmy obronne u dziecka. Niezaszczepienie zaś dziecka naraża je na zachorowanie i możliwy rozwój niebezpiecznych powikłań. Z tego względu w Polsce i wielu innych krajach wprowadzono obowiązek szczepień.
Im więcej osób jest zaszczepionych, tym bardziej jesteśmy wszyscy chronieni przed chorobami zakaźnymi. Nazywamy to odpornością zbiorową. Szczepienia ograniczają krążenie zarazków w populacji. Pozwala to chronić nie tylko zaszczepione osoby, ale także te, które z różnych powodów np. przechodzonej chemioterapii, nie mogą być zaszczepione.[2]
Kalendarz szczepień
Kalendarz szczepień informuje nas o tym, jakie szczepionki są obowiązkowe, a jakie zalecane dla danej grupy wiekowej. Obowiązkowe szczepienia dla dzieci są bezpłatne. Należą do nich m.in. szczepionki przeciwko:
- zapaleniu wątroby typu B,
- rotawirusom,
- błonicy,
- tężcowi,
- odrze,
- ospie wietrznej.
Szczepienia zalecane, do których zaliczamy m.in. kleszczowe zapalenie mózgu, są zazwyczaj płatne. Wyjątkiem jest np. szczepienie na grypę bezpłatne dla dzieci do 18 roku życia.[2]
Jak się zaszczepić?
Pierwsze szczepienia np. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, noworodek otrzymuje już w pierwszych dniach swojego życia w szpitalu. Kolejne obowiązkowe szczepienia wykonuje wybrany przez rodziców lekarz w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Przed każdym szczepieniem malucha bada lekarz, by stwierdzić, czy dziecko może być zaszczepione. W razie wątpliwości specjalista zleca odpowiednie badania lub przesuwa termin szczepienia na inny.[[3]]
Boję się zaszczepić dziecko
Wiadomo, że rodzice chcą dla swojego dziecka jak najlepiej. Boją się o jego zdrowie i słysząc poglądy głoszone przez niektóre osoby zaczynają zastanawiać się, czy szczepienia na pewno są bezpieczne. Poniżej znajduje się kilka popularnych mitów i wyjaśnianie, dlaczego to nieprawdziwe informacje.
MIT: Lepiej jest przejść chorobę niż się zaszczepić
Organizm dziecka, dzięki przyjęciu szczepionki ma szansę w kontrolowanych warunkach nabrać odporności przeciwko danej chorobie. Zarażając się wirusem ze środowiska, ciężko przewidzieć przebieg choroby. U niektórych dzieci może być on bardzo ciężki i skutkować powikłaniami takimi jak np.:
- zapalenie mózgu,
- sepsa,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- głuchota.[[4]]
MIT: Szczepionki wywołują groźne działania niepożądane
W Internecie można napotkać informacje, że szczepionki powodują autyzm, co nie jest prawdą. Wyniki badań w wielu krajach nie wykazały związku między autyzmem a szczepieniami. Autyzm ujawnia się w okolicy 18-24 miesiąca życia dziecka, co zbiega się z czasem szczepień, stąd mogły nasunąć się nieprawdziwe wnioski. NOP, czyli niepożądane odczyny poszczepienne, jakie mogą pojawić się po szczepieniu to np.:
- niepokój,
- gorączka,
- zaczerwienienie,
- ból w miejscu wkłucia.
Każdy rodzic podejrzewający NOP u swojego dziecka, powinien zgłosić się do lekarza.[4]
MIT: Szczepionki są nieprzebadanymi preparatami
Zanim szczepionki trafią do szpitali i przychodni przechodzą szereg rygorystycznych badań. Podlegają one ścisłym przepisom. Proces wytworzenia szczepionek obejmuje kilka etapów m.in. badania na zwierzętach, obserwację odpowiedzi układu odpornościowego u ludzi oraz ocenę występowania NOP w badaniach klinicznych. Bezpieczny, przebadany preparat jest wprowadzany na rynek i podlega dalszemu monitorowaniu.[2]
Szczepić czy nie szczepić?
Decyzję o zaszczepieniu swojego dziecka najlepiej podjąć po konsultacji z lekarzem. Oceni on, czy maluch nie ma przeciwwskazań do szczepienia oraz rozwieje wszelkie wątpliwości. Pamiętaj, że szczepionki to bezpieczne preparaty, które chronią życie.
Wykaz źródeł
[1] Centers for Disease Control and Prevention: Making the Vaccine Decision. 2023. Online: https://www.cdc.gov/vaccines/parents/why-vaccinate/vaccine-decision.html [dostęp 09.09.2023]
[2] Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Szczepienia info. 2023. online: https://szczepienia.pzh.gov.pl/ [dostęp 09.09.2023]
[3] Ministerstwo Zdrowia: Szczepienia. 2023. Online: https://www.gov.pl/web/zdrowie/szczepienia [dostęp 09.09.2023]
[4] Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych: Szczepienia.pl. 2023. Online: https://www.szczepienia.pl/ [dostęp 09.09.2023]
